Nr 114/2004 w sprawie przyjęcia projektu „Powiatowego Programu ...

 

 

                                 U C H W A Ł A   Nr  114 / 2004

 

                                Zarządu Powiatu w Koszalinie

 

                                    z dnia  13  stycznia  2004 r.

 

w  sprawie  przyjęcia  projektu  „ Powiatowego  Programu   Ochrony

Środowiska    dla   powiatu   koszalińskiego i miasta   Koszalina   ”

 

 

Na podstawie: art. 32 ust.1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o              samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r. Nr 142 poz.1592 z 2002 r.,  Nr 23 poz. 220, Nr 62 poz. 558, Nr 113 poz. 984, Nr 153 poz.1271,           Nr 200 poz. 1688, Nr 214 poz.1806 z 2003 r. Nr 162 poz.1568),  art. 17  Prawa ochrony  środowiska  z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62 poz.627, Nr 115 poz.1229, z 2002 r., Nr 74  poz. 676, Nr 113 poz. 984, Nr 49  poz.715, Nr 233, poz. 1957 z 2003 r. Nr 80 poz. 717 i 721, Nr 162 poz. 1568, Nr 175 poz. 1693), uchwala się , co następuje :

 

      §  1.  Przyjmuje się projekt „ Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina ” stanowiący załącznik do niniejszej uchwały.

 

      §  2.  Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

 

 

 

 

                                                                    Starosta  Koszaliński

 

                                                                         Ryszard  Osiowy

 

 

 

I.                WSTĘP

 

Według Kistowskiego (1999) programy ochrony środowiska, w stosunku do programów ochrony środowiska realizowanych od początku lat 90-tych, powinny obejmować nie tylko szerszy zakres zagadnień, ale – w związku ze zmianami ustrojowymi, instytucjonalnymi oraz legislacyjnymi, a przede wszystkim w związku z demokratyzacją życia społecznego i rozwojem samorządności lokalnej, i jeszcze na dodatek u progu wejścia Polski do UE – powinny być opracowane i wdrażane inaczej niż miało to miejsce dotychczas. Właśnie niniejsze opracowanie prezentuje nieco odmienne sposób podejścia do zagadnień, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju.

O ile termin ochrony środowiska (zwany często błędnie „ekologią”) stosowany jest od wielu lat i utrwalił się w świadomości społecznej jako całokształt działań służących powstrzymaniu degradacji i poprawie stanu środowiska przyrodniczego, to zrównoważony rozwój jest terminem stosunkowo młodym i mniej znanym. Termin „zrównoważony rozwój” definiowany jest jako taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym w celu zrównoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli –zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń –następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. Dlatego wszelkie działania dążące do rozwoju, tak w skali lokalnej (gminy, powiat, subregion), jak
i regionalnej i globalnej, mające charakter polityczny, społeczny lub gospodarczy nie powinny zubażać zasobów przyrodniczych w sposób trwały.

Organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego mają obowiązek ustawowo zapewnić warunki niezbędne do realizacji zasad zrównoważonego rozwoju oraz przestrzegania przepisów o ochronie środowiska przez podległe im i nadzorowane przez nie jednostki organizacyjne. Ponadto należy dodać, że gminne lub powiatowe programy ochrony środowiska to instrumenty długofalowego zarządzania środowiskiem. Niezależnie od zmieniających się układów politycznych, programy ten powinny stanowić element ciągłości i trwałości w działaniach władz na rzecz ochrony i zrównoważonego rozwoju środowiska.

Układ treści programu ochrony środowiska, który został opracowany dla potrzeb powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina (=subregionu koszalińskiego) obejmuje takie główne elementy jak:

• cele i zasady polityki ekologicznej państwa oraz województwa zachodniopomorskiego,
• ogólną charakterystykę i ocenę środowiska przyrodniczego,
• opis stanu i tendencji oraz głównych źródeł przeobrażeń środowiska przyrodniczego,
• opis infrastruktury technicznej oraz odnawialnych źródeł energii,
• opis działań niezbędnych w edukacji ekologicznej oraz dobrych przykładów w tym zakresie
• określenie szans i zagrożeń wynikających z istniejących zasobów i walorów środowiska przyrodniczego oraz rozwoju społeczno-gospodarczego,
• określenie priorytetów i listy zadania oraz wskazań w zakresie ochrony środowiska
  i zrównoważonego rozwoju,
• opis ochrony zasobów środowiska oraz metod monitoringu i zarządzania,
• określenie kosztów realizacji programu ochrony środowiska oraz wytycznych do sporządzania gminnych programów ochrony środowiska,

 

1.     Istota zrównoważonego rozwoju

 

W celu zapobieżenia postępującej degradacji środowiska przyrodniczego konieczne stało się skoordynowanie wszelkiego rodzaju działań w skali globalnej, regionalnej i lokalnej. Taki sposób funkcjonowania obecnie środowiska przyrodniczego został nazwany zrównoważonym rozwojem. W systemie prawnym kraju zasada zrównoważonego rozwoju została zapisana w art. 5 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, w następującej formie:

„Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju ".

Zrównoważony rozwój (ekorozwój) to rodzaj rozwoju społeczno-gospodarczego, który stwarza szansę równego dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub obywateli.
W wyniku realizacji zrównoważonego rozwoju regionów następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, gwarantujących zachowanie równowagi przyrodniczej. Ochrona środowiska jest jednym z podstawowych obowiązków władz publicznych i całego społeczeństwa.

Jedne z podstawowych działań na skalę międzynarodową, które stanowią punkt wyjścia dla tworzenia programów lokalnych, znalazły odbicie podczas Konferencji Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój", która odbyła się w czerwcu 1992 r. w Rio de Janeiro.

Dla tworzenia lokalnych programów środowiska podstawowym dokumentem jest „Agenda 21". Dokument ten zawiera program działań, jakie należy popierać na rzecz ekorozwoju w skali globalnej, krajowej, regionalnej i lokalnej. „Agenda 21" zaleca budowanie kompleksowych programów ekorozwoju na poziomie kontynentów, krajów, gmin oraz miejscowości. Ich celem jest określenie warunków dla wszechstronnego rozwoju oraz harmonijnej koegzystencji człowieka
i przyrody. Opracowane według zaleceń „Agendy 21" programy będą szczególnie pomocne dla wyodrębnienia indywidualnych cech danego regionu i określenia jego specjalnych uwarunkowań oraz kierunków rozwoju. Zrównoważony rozwój regionu oznacza nowe podejście do wąsko rozumianego rozwoju gospodarczego. Podstawy zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju) to:

§                systematyczny rozwój społeczno-gospodarczy dokonujący się z poszanowaniem i racjonalnym wykorzystaniem dóbr przyrody;

§                prowadzenie wszelkiej działalności gospodarczej w taki sposób, aby nie spowodować
w środowisku przyrodniczym nieodwracalnych zmian;

§                szeroko rozumiana ochrona środowiska naturalnego;

§                zbiór celów społecznie nadrzędnych, a mianowicie:

o                        dobrobyt (materialny i społeczny);

o                        sprawiedliwość;

o                        bezpieczeństwo.

 

„Agenda 21" to program działań na rzecz zrównoważonego rozwoju w XXI wieku, który zmierza w kierunku wprowadzenia i integracji ładów:

§                ekologicznego,

§                społecznego,

§                ekonomicznego,

§                przestrzennego.

 

Ukierunkowanie procesów zrównoważonego rozwoju może pomóc w uzyskaniu:

§                aktywnego włączenia się mieszkańców w sprawy ochrony środowiska,

§                ochrony lokalnych zasobów przyrody,

§                harmonijnego rozwoju gospodarczego z wykorzystaniem istniejących zasobów przyrody,

§                sposobów lepszego wykorzystania zasobów przyrodniczych w powiecie,

§                środków finansowych na ekorozwój subregionu,

§                polepszenia warunków zdrowotnych mieszkańców,

§                poprawy warunków życia,

§                poprawy nastrojów społecznych.

 

W celu stworzenia warunków niezbędnych do ochrony środowiska weszło w życie nowe Prawo ochrony środowiska (ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r.). W dziale III tej ustawy określono politykę ekologiczną państwa. Polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska (art. 13). Polityka ekologiczna państwa, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa w szczególności:

§                cele ekologiczne;

§                priorytety ekologiczne;

§                rodzaj i harmonogram działań proekologicznych;

§                środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno – ekonomiczne i środki finansowe.

 

Politykę ekologiczną państwa przyjmuje się na 4 lata, z tym, że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejny 4-letni okres (art. 14). W art. 17 ustawy zapisano, że
w celu realizacji polityki ekologicznej państwa zarządy wojewódzkie, powiatowe i gminne sporządzą programy ochrony środowiska, uwzględniając wymagania, o których mowa w art. 14.

 

2.     Wytyczne do sporządzania powiatowych programów ochrony środowiska

 

Programy powiatowe powinny składać się z trzech części:

§                zadań własnych miasta i powiatu (przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji powiatu);

§                zadań koordynowanych (pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie miasta i powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim lub centralnym);

§                szczegółowych wytycznych do sporządzania programów gminnych, które muszą zostać w pełni wprowadzone do programu powiatowego.

 

Zadania własne powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli ich realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny być w programie ujęte z takim stopniem szczegółowości, jaki jest dostępny na terenie miasta i powiatu. W tym ostatnim przypadku rozumie się, że są to powiatowe organy samorządu terytorialnego, samorządu gospodarczego, (jeśli istnieją na terenie powiatu i miasta) i ekologicznych organizacji pozarządowych, (jeśli prowadzą swoje agendy na terenie powiatu).

Powiatowy program ochrony środowiska powinien być skoordynowany ze sporządzanymi na szczeblu powiatu programami sektorowymi (np. programem gospodarki leśnej, programem ratowniczo-gaśniczym sporządzonym przez powiatowe komendy państwowej straży pożarnej, itp.), powiatowymi programami rozwoju infrastruktury, (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w wodę, itd., powiatowym planem gospodarowania odpadami, sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach, a także obejmującym obszar powiatu programem ochrony powietrza, programem ochrony środowiska przed hałasem i programem ochrony wód, (jeżeli programy takie dla obszarów obejmujących dany powiat lub jego część zostały lub zostaną opracowane w związku z wymaganiami wynikającymi z ustawy Prawo ochrony środowiska).

Ponadto powiatowe programy ochrony środowiska powinny uwzględniać:

§                zadania wynikające z ustawy o ochronie przyrody, tj. uwzględnienie rejestru pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, użytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo – krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody;

§                zadania wynikające z ustawy Prawo geologiczne i górnicze w zakresie ochrony złóż kopalin
i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych;

§                zadania wynikające z ustawy o przeznaczeniu gruntów leśnych do zalesienia w zakresie wyznaczenia obszarów do zalesienia;

§                zadania wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska i ustawy o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw w zakresie programu działań dotyczącego m.in.:

o                        problematyki hałasu - opracowanie map akustycznych,

o                        gospodarki wodnej i ochrony przeciwpowodziowej,

o                        rolnictwa ekologicznego,

o                        edukacji ekologicznej;

§                rozwiązania wynikające ze strategii rozwoju województwa oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa;

§                założenia z gminnych programów branżowych.

 

3.     Materiały i metody pracy

 

Miasto Koszalin i Powiat ziemski Koszalin tworzą ze sobą ścisłe powiązanie regionalne, wynikające przede wszystkim z powiązania funkcjonalnego dużego ośrodka miejskiego, jakim jest miasto Koszalin z jego otoczeniem. Wiele problemów ekorozwoju ma aspekt regionalny, wykraczający po za granice miasta czy gmin. Szczególne znaczenie mają tu problemy: ochrony środowiska naturalnego, komunikacji i powiązań z infrastrukturą techniczną. Dlatego w niniejszym opracowaniu przyjęto wspólny Program Ochrony Środowiska dla miasta Koszalina i powiatu koszalińskiego oraz określono ich strukturę przestrzenną jako SUBREGION KOSZALIŃSKI.

Podstawą opracowania „Programu Ochrony Środowiska Subregionu Koszalińskiego” była szczegółowa analiza poniższych dokumentów:

§                „Strategia rozwoju województwa zachodniopomorskiego do roku 2015”,

§                „Strategia Rozwoju Koszalina – program rozwoju do 2015 roku”,

§                „Plan zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego”,

§                „Program ochrony środowiska w województwie zachodniopomorskim”,

§                „Narodowa strategia ochrony środowiska na lata 2002 – 2006” (projekt),

§                „Planowanie i wdrażanie polityki ochrony środowiska 2001-2006”,

§                „Koncepcja rozwoju powiatu koszalińskiego w latach 2000-2006 wobec zrównoważonego rozwoju gospodarczego gmin”,

§                „Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 1999, 2000, 2001”,

§                „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin”,

§                Strategie powiatu i gmin.

 

Ponadto podstawą do wykonania niniejszego opracowania były informacje zawarte
w operatach szczegółowych i generalnych inwentaryzacji przyrodniczej poszczególnych gmin powiatu koszalińskiego. Inwentaryzacja przyrodnicza przeprowadzona została w latach 2000-2003. Operaty szczegółowe znajdują się w zasobach Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody
w Szczecinie. Natomiast operaty generalne znajdują się m.in. w poszczególnych gminach powiatu (dotyczy to gminy Bobolice, Polanów i Świeszyno). Operaty szczegółowe obejmują trzy płaszczyzny tematyczne: inwentaryzację flory i roślinności, inwentaryzację fauny, inwentaryzację przyrody nieożywionej i krajobrazu. W oparciu o opisy zawarte w operatach szczegółowych
i generalnych, sporządzono wykaz obiektów powierzchniowych i punktowych o szczególnych walorach, wraz z propozycją kwalifikacji ochronnej dopuszczonej w Ustawie z 16 października 1991r. o ochronie przyrody, tzn. - parki krajobrazowe, rezerwaty, użytki ekologiczne, obszary chronionego krajobrazu, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe i pomniki przyrody. Wszystkie kategorie powierzchniowych obiektów chronionych podzielono na:

§                istniejące, tj. te, dla których istnieją formalne akty prawne powołujące je;

§                przewidziane do ochrony, tj. te, dla których istnieje złożony formalnie projekt i te, które zostały zaproponowane w inwentaryzacjach przyrodniczych poszczególnych gmin.

 

1.     Cele i zasady polityki ekologicznej Państwa

 

Jako cel główny wypływający z polityki ekologicznej Państwa przyjęto zasadę zrównoważonego rozwoju województwa zachodniopomorskiego, co oznacza taki model rozwoju województwa, w którym zaspakajanie bieżących potrzeb społecznych oraz potrzeb przyszłych pokoleń będzie traktowane równoprawnie i łączyć będzie w sposób harmonijny, troskę
o zachowanie dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego narodu z postępem cywilizacyjnym
i ekonomicznym, będącym udziałem wszystkich grup społecznych. Rząd realizując „Strategię zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 r.” poprzez tworzenie i realizację „ Polityki ekologicznej Państwa na lata 2002- 2006”, „II Polityka ekologiczna państwa” oraz sporządzony do niej „Program wykonawczy” określił jednoznacznie cele i zasady realizacji polityki w zakresie ochrony środowiska, które zostały uwzględnione i przyjęte jako wytyczne do Programu są to cele
o charakterze strategicznym i taktycznym.

Cele o charakterze strategicznym obejmują:

§                prowadzenie polityk sektorowych dla zrównoważonego gospodarowania i ochrony zasobów naturalnych;

§                promowanie we wszystkich sektorach gospodarki proekologicznych wzorców produkcji;

§                promowanie polityk sektorowych dla poprawy jakości środowiska we wszystkich elementach;

§                ograniczenie presji konsumpcji na środowisko;

§                zapewnienie dostępu do informacji o środowisku, do udziału w podejmowaniu decyzji;

§                zapewnienie zgodności polityki ekologicznej z kierunkami i zakresem działań przyjętych
w polityce ekologicznej UE;

§                promowanie zrównoważonego rozwoju w kontaktach międzynarodowych, poprzez współpracę z sąsiadami w celu rozwiązania problemów transgranicznych;

§                wsparcie działań na rzecz zmniejszania zagrożeń środowiskowych i powodziowych;

§                realizacja zasad zrównoważonego rozwoju.

 

Cele o charakterze taktycznym obejmują:

§                doskonalenie struktur zarządzania środowiskiem na szczeblu administracji samorządu województwa, powiatu; gmin

§                promowanie zasad i systemów zarządzania środowiskiem.

 

2.     Podstawowe cele polityki ekologicznej województwa zachodniopomorskiego

 

Ochrona środowiska, dzięki zapisanej w Konstytucji RP zasadzie zrównoważonego rozwoju (ekorozwoju), jest jedną z najważniejszych dziedzin życia społeczno-gospodarczego. Podstawowe dokumenty dla sformułowania priorytetów w ochronie środowiska to:

§                Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska,

§                Ustawa o Ochronie Przyrody,

§                Założenia „Nowej Polityki Ekologicznej Państwa”,

§                Projekt „Narodowej Strategii Ochrony Środowiska”,

§                Projekt dokumentu pn. „Strategia Wykorzystania Funduszu ISPA”,

§                „Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim.

 

Przedmiotem wielu spotkań grup partnersko-eksperckich były najistotniejsze problemy województwa w zakresie zagadnień ochrony środowiska, tj.:

§                zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa województwa zachodnio-pomorskiego,

§                potrzeba dalszej poprawy stanu środowiska,

§                ochrona zasobów naturalnych,

§                racjonalne korzystanie z zasobów przyrody.

 

Spośród wielu działań służących ochronie środowiska wybrano te, którym można nadać miano priorytetów.

Do działań priorytetowych w zakresie ochrony środowiska w najbliższych latach należeć będą przede wszystkim działania związane z realizacją Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej. Program ten ustalił szczegółowe zadania dla okresu przedakcesyjnego z intencją uzyskania przez Polskę gotowości wstąpienia do Unii z dniem
1 maja 2004 r. Do najtrudniejszych przedsięwzięć, wśród 15 priorytetów ujętych w programie, które stanowią nowe poważne wyzwanie dla polskiej praktyki ochrony środowiska, należy zaliczyć:

• w zakresie poprawy jakości wód – zrealizowanie wymogów dotyczących całkowitego wyeliminowania ze ścieków niektórych substancji niebezpiecznych bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu ludzi oraz uzyskania bezpiecznych wskaźników emisyjnych dla poszczególnych substancji, zagrażających ekosystemom wodnym;
• w zakresie gospodarowania odpadami – stworzenie systemu bezpiecznej likwidacji bądź unieszkodliwiania odpadów i pozostałości zawierających najbardziej groźne dla życia ludzi substancje niebezpieczne (pestycydy, PCB, rtęć, kadm i niektóre inne); stworzenie systemu stopniowego eliminowania tych substancji jako surowców i składników produktów wprowadzonych na rynek oraz fizyczne zlikwidowanie ich zapasów oraz stałych składowisk;
• w zakresie jakości powietrza – wyeliminowanie emisji niektórych substancji niebezpiecznych zagrażających zdrowiu i życiu ludzi lub uzyskanie bezpiecznych wskaźników emisyjnych (metale ciężkie i trwałe zanieczyszczenie organiczne, szczególnie wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, dioksyny i furany);
• w zakresie bezpieczeństwa biologicznego – stworzenie skutecznego systemu kontroli nad stosowaniem genetycznie modyfikowanych organizmów i wyeliminowanie możliwości przenikania ich do środowiska.

 

W województwie zachodniopomorskim priorytetowy charakter powinny mieć działania zmierzające do ochrony zasobów wodnych. Na terenie województwa istnieje dyslokacja (nierównomierne rozłożenie zasobów wody – często w miejscach jej największego zapotrzebowania jest jej brak) zasobów w stosunku do miejsc największego zapotrzebowania wody, dlatego liczyć się należy z koniecznością przerzutów. Zamierzenia te winny być uwzględniane
w planach rozwoju.

Szczególnej uwagi wymaga jakość wody do picia, mająca bezpośredni wpływ na zdrowie ludzi. Dostępne technologie uzdatniania wody umożliwiają osiągniecie jakości na poziomie norm Unii Europejskiej i poziom ten winien być wprowadzany sukcesywnie w drodze modernizacji istniejących stacji wodociągowych.

Wychodząc z „warunków korzystania z wód dorzecza” należy likwidować źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych poprzez sukcesywną budowę i modernizacje istniejących oczyszczalni ścieków, rozpoczynając od źródeł największych i najbardziej uciążliwych dla środowiska.

W pierwszej kolejności należy też budować oczyszczalnie wraz z kanalizacją, położone
w zlewni jeziora Miedwie oraz oczyszczalnie, dla których jako jedyny możliwy odbiornik pozostaje jezioro. Należy wypracować sposoby godzenia intensywnego rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego i turystyki z wymogami ochrony wód.

Wpływać też należy na ograniczenie spływu do wód zanieczyszczeń obszarowych, np. przez preferowanie stosowania w rolnictwie nawozów lepiej przyswajalnych przez gleby i rośliny, takich, które mogą być stosowane w większych dawkach.

Oczyszczalnie ścieków - istniejące, a nieosiągające wymaganych efektów, należy modernizować wprowadzając nowe technologie. Jak najszybciej należy też zorganizować
w województwie system utylizacji osadów ściekowych, których ilość rośnie w szybkim tempie
i stanowi problem ekologiczny.

W gospodarce odpadami głównym celem dla województwa powinno być spełnienie wymogów dyrektyw UE w tym zakresie. Najwyższym priorytetem jest zapobieganie powstawaniu odpadów, ograniczenie ich ilości i szkodliwości. Ponadto należy dążyć do jak najwyższego stopnia odzysku lub usuwania odpadów w sposób nie zagrażający życiu ludzkiemu i nie powodujący szkód w środowisku.

Szczególne znaczenie dla ochrony środowiska, w horyzoncie czasowym strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego, będą miały priorytety związane z racjonalną gospodarką odpadami na obszarze województwa. Mapa „Infrastruktura techniczna”, opracowana w oparciu
o powiatowe priorytety zadań, wskazuje przestrzenne rozmieszczenie zakładów utylizacji
i programów utylizacji odpadów zgodnie z tymi priorytetami. Dla prawidłowych decyzji lokalizacyjnych niezbędna jest całościowa ocena proponowanych rozwiązań pod kątem następujących kryteriów wyboru:

§         istniejące możliwości terenowe,

§         położenie komunikacyjne terenu (logistyka),

§         niezbędny strumień odpadów do przerobu.

 

Wstępna ocena wskazuje na celowość lokalizacji na terenie województwa maksymalnie czterech zakładów regionalnych gospodarki odpadami komunalnymi związanych z rejonami ich obsługi.

Niezbędnym elementem systemu gospodarki odpadami komunalnymi stać się musi odbiór i utylizacja odpadów ze statków (bez wywożenia ich z terenu portów).

„Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2015” stawia do rozwiązania następujące cele w zakresie ochrony środowiska.

 

CEL STRATEGICZNY: PODNIESIENIE JAKOŚCI ŻYCIA W REGIONIE

Z zapisów „Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego” i „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego”, jak również zasad polityki ekologicznej państwa sformułowano następujące cele:

Cel 1. „Gorące punkty"- minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach największego oddziaływania na środowisko w skali województwa i powiatu. Działania te obejmują zarówno ochronę powietrza, powierzchni ziemi, zasobów wodnych i przewiduje się, iż realizacja tych priorytetowych w skali województwa, powiatu działań winna się rozpocząć w latach 2004-2008. Ze względu na różnego rodzaju czynniki dopuszcza się inne wskazane w Programie okresy.

Cel 2 Gospodarka wodna- zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody, zwiększenie zasobów w zlewniach oraz ochrona przez powodzą.

Cel 3 Gospodarka odpadami – zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnego systemu ich wykorzystania i unieszkodliwiania, rekultywacja nieczynnych wysypisk śmieci, likwidacja „dzikich” wysypisk śmieci;

Cel 4 Poprawa jakości środowiska (powietrze, hałas, promieniowanie elektromagnetyczne) – zapewnienie wysokiej jakości powietrza redukcja emisji gazów cieplarnianych i niszczących warstwę ozonową, zminimalizowanie uciążliwego hałasu – głównie przy szlakach komunikacyjnych;

Cel 5 Racjonalizacja użytkowania surowców – racjonalizacja zużycia energii, surowców
i materiałów wraz ze wzrostem udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych;

Cel 6 Ochrona powierzchni ziemi i wybrzeża- ochrona przed degradacją i rekultywacja terenów zdegradowanych oraz ochrona wybrzeża Morza Bałtyckiego;

Cel 7 Racjonalne użytkowanie zasobów przyrodniczych – zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności i bioróżnorodności oraz rozwoju zasobów leśnych;

Cel 8 Przeciwdziałanie poważnym awariom –ochrona przed poważnymi awariami oraz sprostanie nowym wyzwaniom, zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego.

Cel 9 Zwiększenie świadomości społecznej- edukacja ekologiczna;

Cel 10 Monitoring środowiska – zbudowanie systemu monitoringu i oceny środowiska dostosowanie do wymagań i standardów Unii Europejskiej

 

Znaczna część przedsięwzięć realizowanych w ramach działań priorytetowych wpisuje się
w zagadnienia realizowane w drugiej kolejności (cele 4-10). Wynika to z faktu, że poszczególne elementy środowiska i uciążliwości środowiskowe są ze sobą ściśle powiązane i poprawa jakości jednego często przyczynia się do poprawy pozostałych czynników. Niezależnie od wyżej wymienionych celi Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska wspiera działania, których realizacja wynika z konieczności wypełniania zobowiązań Polski wobec UE w zakresie harmonizacji
i przestrzegania jej prawa. Dodatkowo Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska w Szczecinie za priorytetowe uznała zadania zmierzające do poprawy czystości wód oraz gospodarki odpadami, co wynika z największych potrzeb w tym zakresie, a także konieczności zapewnienia ludności wysokiej jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Priorytetowo będą traktowane takie przedsięwzięcia, na które jest możliwe uzyskania pomocy finansowej w ramach funduszy pomocowych, a od maja 2004 strukturalnych.

 

1.     Krajowe i wojewódzkie limity racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska

 

W „II Polityce ekologicznej państwa”, przyjętej przez Sejm RP w sierpniu 2001 r., zostały wyznaczone limity krajowe związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych
i poprawa stanu środowiska. Wszystkie dotyczą osiągnięcia celu na poziomie 2010.

Ponadto czasokres realizacji osiągnięcia określonych celi w zakresie ochrony środowiska wynika z przebiegu negocjacji akcesyjnej o członkostwo w Unii Europejskiej w obszarze „środowisko”.

 

3.1.     Limity krajowe i województwa zachodniopomorskiego

Zasoby wodne

Krajowy limit wodny został ustalony w zakresie zmniejszania wodochłonności produkcji
o 50 % w stosunku do roku 1990 (w przeliczeniu na PBB i wartość sprzedana w przemyśle).

Limit wojewódzki szacuje się na wielkość 20 % w zakresie zmniejszania wodochłonności
w produkcji. Jest to powodowane, zastosowaniem średnio oszczędnych technologii stosowanych
w produkcji i nie przewiduje się w najbliższym czasie do roku 2010 nagłego zmniejszenia zużycia produkcji.

 

Materiałochłonność

Na poziomie krajowym przewiduje się zmniejszenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do roku 1990, w taki sposób, aby uzyskać średnie wskaźniki państw OECD
(w przeliczeniu na PKB)

Wskaźnik ten w województwie zachodniopomorskim kształtuje się na poziomie 30%. Jest to związane z restrukturyzacją parku maszynowego i zmianami w asortymentach produkcji, które systematycznie ulegają zmianie na korzyść dla środowiska.

 

Energia

Założenia polityki energetycznej państwa przewidują ograniczenie zużycia energii o 25 %
w stosunku do 2000 (w przeliczeniu na jednostkę produkcyjną lub PKB). Na poziomie regionalnym również zakłada się zmniejszenie energochłonności produkcji o 25%. Jest to podyktowane wprowadzeniem nowych rozwiązań technologicznych o znacznie mniejszym zużyciu energii. Przedsiębiorstwa energetyczne zobowiązane są do zwiększenia udziału ilości energii elektrycznej wytworzonej w źródłach niekonwencjonalnych i odnawialnych do 7,5% w 2010 w wykonanej całkowitej rocznej sprzedaży energii elektrycznej (Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15.12.2000r.). W założeniach do „Planu zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego” przedstawiono uwarunkowania prowadzenia polityki w zakresie niekonwencjonalnych źródeł energii, z których wynika, że w naszym województwie „wskaźnik udziału” można osiągnąć w bardzo szybkim tempie, a nawet go znacznie przekroczyć.

 

Odpady przemysłowe

Na poziomie krajowym przewiduje się dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych
i ponownie przetwarzanych w procesie produkcyjnym odpadów przemysłowych w porównaniu
z rokiem 1990.

Uwzględniając dotychczasowe tendencje, w województwie zakłada się zwiększenie wykorzystania odpadów przemysłowych do celów gospodarczych do 90 % (bez uwzględnienia fosfogipsów).

 

Surowce wtórne

Na poziomie krajowym zakłada się odzyskanie i powtórne wykorzystanie, co najmniej 50 % papieru i szkła oraz odpadów komunalnych.

W województwie wskaźnik ten powinien wynosić 60% przy założeniach objęcia selektywną zbiórką odpadów 80% gospodarstw domowych..

 

Ładunki zanieczyszczeń do wód

Na poziomie krajowym w 2010 roku zakłada się pełną 100% likwidację zrzutów ścieków
z miast i zakładów przemysłowych. W województwie wskaźnik ten może wynieść około 93 % ze względu na duże zaniedbania w tym zakresie, a w szczególności konieczności objęcia modernizacją istniejących, nie spełniających wymogów UE oczyszczalni ścieków.

Na poziomie krajowym przyjmuje się zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych w stosunku do 1990 z przemysłu o 50 % z gospodarki komunalnej (miasta i wsie) 30% oraz ze spływów powierzchniowych 30%.

Na poziomie wojewódzkim utrzymuje się wskaźnik krajowy w stosunku do ścieków przemysłowych i spływów powierzchniowych (w wyniku zastosowania i upowszechniania Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej).W stosunku do gospodarki komunalnej zakłada się zmniejszenie ładunku o 80 %, w tym minimum 75 % redukcji ładunku azotu ogólnego i fosforu ogólnego w ściekach dopływających do oczyszczalni ścieków komunalnych.

 

Emisja substancji do powietrza

Na poziomie krajowym przyjmuje się ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki
o 50%, tlenku azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku
o 8% w stosunku do roku 1990.

W województwie przyjmuje się wskaźniki krajowe, za wyjątkiem dwutlenku siarki – 30%
i tlenku azotu 20%. Jest to podyktowane rozproszonymi źródłami emisji i starymi technologiami
w zakładach przemysłowych. Poziom zanieczyszczeń powietrza ze źródeł komunikacyjnych będzie również malał przy założeniu udrożnienia sieci komunikacyjnej oraz wsparcia działań na rzecz rozwoju transportu publicznego.

 

Paliwa

Poziom krajowy zakłada do końca 2005 r. wycofanie z użytkowania etyliny i przejście na benzyny bezołowiowe. Poziom regionalny przyjmuje to założenie w całości i jednocześnie zakłada się wprowadzenie ograniczenia użytkowania etyliny bezołowiowej kosztem produkcji
i zastosowaniem biopaliw. Zakłada się również odchodzenie od uciążliwych instalacji na paliwa stałe na rzecz „czystszych” technologii.

 

3.1.     Limity racjonalnego wykorzystania środowiska w subregionie do 2010 roku

Proponuje się, aby limity racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska były na takim poziomie jak limity przyjęte dla województwa zachodniopomorskiego, a mianowicie:

§                zasoby wodne – 20 % wodochłonność produkcji;

§                materiałochłonność – 30 % zmniejszenia materiałochłonności w stosunku do 1990 roku;

§                energia – 25 % zmniejszenia zużycia energii w stosunku do 2000 roku;

§                zwiększenie energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych – do 7,5 % w 2010 roku;

§                odpady przemysłowe – 90 % wykorzystania odpadów przemysłowych do celów gospodarczych;

§                surowce wtórne:

o                        objęcie selektywną zbiórką odpadów komunalnych – 80 % gospodarstw domowych do 2007 roku,

o                        odzyskanie i ponowne wykorzystanie surowców wtórnych – 60 %;

§                ładunki zanieczyszczeń do wód – 93 % likwidacja zrzutów ścieków komunalnych
i przemysłowych.

 

Zgodnie z wymaganiami – Prawo wodne, koniecznym jest w zlewni Morza Bałtyckiego
(i nie tylko) zapewnienie do 2015 roku 75% redukcji ładunku substancji biogennych ze ścieków komunalnych, ale także zaprzestanie do 2006 roku odprowadzania do Bałtyku substancji niebezpiecznych oraz istotne ograniczenie zrzutów pozostałych substancji tego typu, a także niedopuszczenie do przyrostu ładunku azotu ze źródeł rolniczych.

§                Emisja substancji do powietrza:

o                        75 % ograniczenia emisji pyłów,

o                        30 % ograniczenie emisji dwutlenku siarki,

o                        30 % ograniczenie emisji tlenków azotu,

o                        7 % ograniczenie emisji lotnych związków organicznych,

o                        8 % ograniczenie emisji amoniaku w stosunku do roku 1990.

§                Paliwa – wycofanie z użytkowania do końca 2005 roku etyliny i przejście na benzyny bezołowiowe oraz zwiększone stosowanie biopaliw.

 

3.2.     Zastosowanie okresów przejściowych w obszarze środowisko

Polska w wyniku negocjacji o członkostwo w Unii Europejskiej zamknęła tymczasowo obszar negocjacyjny „ środowisko” i zobowiązała się do egzekwowania przepisów unijnych
z momentem wejścia w struktury UE. Z uwagi na niemożliwość dostosowania we wszystkich dziedzinach regulowanych przez prawo UE, wynikającą głównie ze zbyt dużych kosztów, Polska wystąpiła o możliwość zastosowania następujących okresów przejściowych:

 

W zakresie czystości powietrza:

Dyrektywa 99/32/WE sprawie redukcji zawartości siarki w paliwach płynnych 3 letni okres przejściowy (do 31.12.2006), w zakresie art.3 paragraf 1., dotyczącego maksymalnych ilości zawartości siarki w ciężkich olejach opałowych;

Dyrektywa 94/63/WE w sprawie kontrolowania emisji lotnych związków organicznych powstałych w skutek magazynowania benzyn i jej dystrybucji z terminali do stacji obsługi:

• W odniesieniu do art. 3 zawierającego wymagania dotyczące istniejących instalacji do magazynowania benzyn, niezależnie od przepustowości rocznej bazy magazynowej- 2 letni (do 31.12.2005);
• W odniesieniu do art.4 pkt,. 2b zawierającego wymagania dotyczące instalacji załadunku
  i rozładunku cystern na istniejących terminalach o rocznej przepustowości powyżej 150.000 ton benzyn –roczny (do 31.12.2004);
• W odniesieniu do pozostałych przepisów art. 4 zawierającego wymagania dotyczące instalacji i załadunku, rozładunku cystern na istniejących terminalach – 2 letni (do 31.12.2005);
• W odniesieniu do art. 5 zawierającego wymagania dotyczące istniejących cystern do przewozu benzyn – 2 letni okres (od 31.12.2005);
• W odniesieniu do art. 6 zawierającego wymagania dotyczące instalacji do załadowywania zbiorników istniejących stacji paliw – 2 letnich (31.12.2005).

 

W zakresie gospodarki odpadami

Dyrektywa 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych

4 letni okres przejściowy (do 31.12.2007) w odniesieniu do art. 6 Dyrektywy, dotyczącego odzysku materiałów z odpadów opakowanych na poziomie, co najmniej 50 % i co najwyżej 65% masy oraz poziomu recyklingu całości materiałów opakowaniowych zawartych w odpadach opakowaniowych na poziomie, co najmniej 25% i ca najwyżej 45 % masy i co najmniej 15% masy każdego materiału, zgodnie ze stanowiskiem Wspólnej Unii Europejskiej.

Dyrektywa 99/31/WE w sprawach składowania odpadów

2 letni okres przejściowy (do 01.07.2005) w zakresie art. 14 , który odnosi się o poprawy standardów technologicznych, jakie powinny spełniać składowiska odpadów;

Rozporządzenie 259/93/EWG w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrębie Wspólnoty Europejskiej i po za jej obszar 4 letni okres przejściowy (do 31.12.2007) z założeniem możliwości przedłużenia do 2012 w odniesieniu do tworzyw sztucznych oraz grupy opadów z „listy żółtej” (zgodnie z procedurą art. 18 Dyrektywy 75/44/EWG zmienionej Dyrektywa /156/EWG).

 

W zakresie jakości wód

Dyrektywa 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych

W odniesieniu do art. 3 (systemy kanalizacji zbiorczej):

• 5 lat (do 31.12.2008) dla aglomeracji powyżej 10 000 równoważnej liczby mieszkańców RLM,
• 12 lat (31.12.2015) dla aglomeracji o RLM od 2000 do 10.000.

W odniesieniu do art. 4 i 5 (oczyszczalnie ścieków):

• dla zrzutów z aglomeracji od 2000 do 10.000 - 12 lat (do 31.12.2015),
• dla zrzutów z aglomeracji o RLM ponad 10.000 - 12 lat (do 31.12.2015),
• dla aglomeracji ponad 100.000 RLM – 7 lat (do 31.12.2010) art. 5.2, art.5.3 i art.5.4,

W odniesieniu do art. 7:

• 12 lat (do 31.12.2015) dla zrzutów ścieków do wód słodkich i ujść rzek z aglomeracji poniżej 2000 RLM,
• 12 lat (do 31.12.2015) dla zrzutów ścieków do wód przybrzeżnych z aglomeracji poniżej 10 000 RLM

W odniesieniu do art. 13 (oczyszczalnie ścieków w zakładach sektorów przemysłu rolno-spożywczego):

• 2 lata (31.12,2006) dla wszystkich zrzutów ścieków z zakładów reprezentujących RLM powyżej 4000

Dyrektywa 76/464/EWG w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre substancje wprowadzanie do środowiska wodnego:

• 4 letni okres przejściowy (31.12.2007);

 

W zakresie zanieczyszczeń przemysłowych

Dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń

3 letni okres przejściowy dla 157 instalacji istniejących, dla których pozwolenia zintegrowane wydaje wojewoda i wymagających poważnych, bądź całkowitych zmian technologicznych oraz 235 instalacji istniejących, dla których pozwolenia zintegrowane wydaje starosta. Ponieważ dla tej kategorii zakładów dyrektywa wchodzi w życie w końcu 2007, okres przejściowy dla Polski trwa do końca 2010.

 

W zakresie ochrony przed promieniowaniem jonizującym

Dyrektywa 97/43/Euroatom w sprawie ochrony przed promieniowaniem jonizującym pochodzącym ze źródeł medycznych

3 letni okres przejściowy (trwający do 31.12.2006) w zakresie art.8 dyrektywy (dotyczy stanu technicznego sprzętu

 

W zakresie ochrony przyrody

Dyrektywa 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r., w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory, tzw. Dyrektywa Siedliskowa.

Dyrektywa 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1997r., w sprawie ochrony dziko żyjących ptaków, tzw. Dyrektywa Ptasia.

Dyrektywy mają na celu powstanie wspólnej, europejskiej sieci terenów chronionych, na którą składają się Specjalne Obszary Ochrony (SOO) i Obszary Specjalnej Ochrony (OSO).

Wytycznymi dla tworzenia systemu obszarów chronionych Natura 2000 są załączniki I i II Dyrektywy Siedliskowej oraz załącznik I Dyrektywy Ptasiej.

 

1.     Lista przedsięwzięć priorytetowych w skali województwa na lata
2002 - 2006

 

W „Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego" zostały sformułowane następujące cele:

• Cel 1 Gorące punkty w skali województwa,
• Cel 2. Gospodarka wodna,
• Cel 3.Gospodarka odpadami,
• Cel 4. Poprawa jakości środowiska (powietrze, hałas, promieniowanie elektromagnetyczne),
• Cel 5. Racjonalizacja użytkowania surowców,
• Cel 6. Ochrona powierzchni ziemi i ochrona wybrzeży,
• Cel 7. Racjonalne użytkowanie zasobów przyrodniczych,
• Cel 8. Przeciwdziałanie poważnym awariom,
• Cel 9. Zwiększenie świadomości ekologicznej – edukacja ekologiczna.

 

4.1.     Cel 1. Gorące punkty w skali województwa

Zadania	Opis przedsięwzięcia	Jednostki i podmioty realizujące	Okres realizacji	Źródła finansowania
1	2	3	4	5
Zakłady Chemiczne „Police" Działania ochronne i rekultywacyjne	§         zmniejszenie emisji płynów i gazów, §         kontynuacja działań na rzecz zmniejszenia ilości wytwarzanych fosfogipsów, §         zwiększenie zagospodarowania siarczanu żelazawego, §         rekultywacja składników fosfogipsów, §         zmniejszenie zużycia wody	Zakłady Chemiczne „Police"	2006	NFOSiGW, WFOŚiGW, Środki własne
ZE „Dolna Odra” S.A. Działania ochronne i rekultywacyjne	§         zmniejszenie emisji płynów i gazów, §         zwiększenie zagospodarowania bieżącego odpadów przemysłowych, §         rekultywacja istniejących składowisk, §         zamiana nośnika grzewczego z węgla na gaz po roku 2006	ZE Dolna Odra S.A.	2006 ciągły 2010	Fundusze pomocowe, NFOSiGW, WFOŚiGW, Środki własne
Moglielniki – likwidacja zagrożenia środowiska przed środkami ochrony roślin i ich opakowaniami	§         likwidacja wszystkich mogielników	Wojewoda samorządy terytorialne	2006	NFOŚiGW, WFOŚiGW
Likwidacja lub modernizacja instalacji nie spełniających wymagań ochrony środowiska	urządzenia do termicznego przekształcania odpadów niebezpiecznych w zakładach §         opieki zdrowotnej, §         odlewnie żeliwa, §         energetyka cieplna, §         wytwórnie mas bitumicznych, §         instalacja do produkcji superfosforu pylistego	Użytkownicy środowiska	2004 do 2010	WFOŚiGW, Środki własne
Program ochrony i rekultywacji jezior oraz sanitacji ich zlewni		Samorząd wojewódzki gminy, RZGW	2008	Budżety Samorządów terytorialnych, Fundusze UE, NFOSiGW, WFOŚiGW, Środki własne

 

 

Opracowanie programu ochrony przed powodzią		RZDW Z ZM iUM	2004	Budżet państwa
Opracowanie i zatwierdzenie dokumentacji obszarów „NATURA 2000"		Ministerstwo Środowiska, Wojewoda	Grudzień 2002	WFO, budżet państwa
„Program dla Odry 2006"	Realizacja zgodnie z programem rządowym	Ministerstwo Środowiska	2015	Budżet państwa

 

4.2.     Cel 2. Gospodarka wodna

Zadania	Opis przedsięwzięcia	Jednostki i podmioty realizujące	Okres realizacji	Źródła finansowania
1	2	3	4	5
Opracowanie bilansów wodno- gospodarczych wraz z uwzględnieniem zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych i powierzchniowych	Regiony bilansowe §         Rzeka Ina-Płonia-Gowienica §         Rzeka Parsęta i Przymorze §         Prawostronna zlewnia Dźwiny §         Rzeki Myśla i Kurzyca §         Rzeka Drawa	RZGW Szczecin RZGW Poznań	2003 - 2004	Budżet państwa, NFOŚiGW
Budowa Systemu Informacyjnego Gospodarki Wodnej z uwzględnieniem katastru wodnego		RZGW Szczecin, RZGW Poznań	2003 - 2006	Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW, WFOŚiGW
Reorganizacja systemu monitoringu i oceny jakości wód powierzchniowych oraz podziemnych na obszarze województwa		WIOS Szczecin, RZGW Szczecin, PIG	2003 - 2006	Ministerstwo Środowiska, NFOŚiGW, WFOŚiGW
Realizacja krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych w woj, zachodniopomorskim	Budowa oczyszczalni wraz z systemem kanalizacji w gminach	Rząd RP, samorządy gminne, przedsiębiorstwa wodociągowo- kanalizacyjne	2003 - 2015	Budżety samorządów lokalnych, środki przedsiębiorstw, fundusze pomocowe
Realizacja budowy przepławek	Wybudowanie budowli hydrotechnicznych w celu swobodnego przemieszczania się ryb	ZZMiUW Szczecin	2003 - 2006	Budżet Państwa NFOŚ i GW; WFOŚiGW
Realizacja „Programu dla Odry - 2006" na obszarze województwa zachodniopomorskiego	Modernizacja rzeki dla celów, transportu wodnego, ochrona wartości przyrodniczych, modernizacja i rozbudowa systemu ochrony przeciwpowodziowej	Rząd RP	2003 - 2015	Program rządowy
Program ochrony Przeciwpowodziowej województwa zachodniopomorskiego	Celem programu jest stworzenie spójnego systemu ochrony przed powodzią w oparciu o plany zagospodarowania przestrzennego.	RZGW Szczecin, WZMiUM Szczeci	2003 - 2004	Ministerstwo Środowiska, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, NFOŚiGW, WFOŚiGW

 

 

Poprawa jakości wody pitnej

Modernizacja istniejących stacji uzdatniania wody i budowa nowych

Samorządy gminne, zakłady wodociągowe

2010

Budżety samorządów lokalnych, środki przedsiębiorstw NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki pomocowe UE

 

4.3.     Cel 3. Gospodarka odpadami

Zadania	Opis przedsięwzięcia	Jednostki i podmioty realizujące	Okres realizacji	Źródła finansowania
1	2	3	4	5
Wg programu: „Duńska Współpraca na Rzecz Ochrony Środowiska w Europie Wschodniej” (DANCEE), realizowanego w ramach działań Duńskiej Agencji Ochrony Środowiska	§         opracowanie kompleksowego programu gospodarki odpadami w celu osiągnięcia standardów europejskich, §         opracowanie i wdrożenie selektywnej zbiórki i zagospodarowania odpadów w każdej gminie województwa, §         budowa zakładu termicznej utylizacji odpadów niebezpiecznych, §          budowa składowisk odpadów przemysłowych dla drobnych wytwórców odpadów uciążliwych i niebezpiecznych, §         zmniejszenie ilości produkowanych odpadów przez: o        wprowadzenie proekologicznych systemów produkcji, o        gospodarcze wykorzystanie odpadów przemysłowych: popiołów, fosfogipsów, siarczanu żelazowego itp. §          utworzenie zakładu utylizacji odpadów przemysłowych, §         właściwe zagospodarowanie odpadów komunalnych, §         wdrożenie programu unieszkodliwiania wraków samochodowych i zużytego ogumienia, §         opracowanie i sukcesywna realizacja programu rekultywacji istniejących składowisk odpadów §         płynnych i stałych, §         realizacja programu rekultywacji istniejących mogielników §         opracowanie programu składowania, zagospodarowania i utylizacji odpadów portowych i osadów z kanałów oraz basenów portowych.	Gminy, związki gmin, powiaty, przedsiębiorstwa komercyjne Wojewoda Przedsiębiorstwa komercyjne	2003 – 2010	Fundusze pomocowe UE, NFOŚiGW, WFOŚiGW, PFOŚiGW, Środki własne Budżet państwa, NFOŚiGW, WFOŚiGW, Środki własne

 

 

4.4.     Cel 4. Poprawa jakości środowiska (powietrze, hałas, promieniowanie elektromagnetyczne)

Zadania	Opis przedsięwzięcia	Jednostki i podmioty realizujące	Okres realizacji	Źródła finansowania
1	2	3	4	5
Utworzenie bazy danych o emisji zanieczyszczeń do powietrza	Inwentaryzacja źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza: §         punktowe źródła emisji (o wysokości komina powyżej 10 m i mocy źródła powyżej 10 MW), §         emisja powierzchniowa związana z bytowaniem ludzi i indywidualnym zapotrzebowaniem na ciepło, §          emisja liniowa związana z korzystaniem ze środków transportu.	Wojewoda, WIOŚ, Samorządy, Użytkownicy środowiska	2003	Budżet państwa, NFOŚiGW, WFOŚiGW
Wyodrębnienie obszarów naruszeń standardów jakości powietrza z określeniem zakresu naruszeń	Bieżąca ocena jakości powietrza.	Wojewoda, WIOŚ	Proces ciągły od 2003	WFOSiGW
Poprawa jakości powietrza na terenie województwa zachodniopomorskiego	Opracowanie na podstawie programów powiatowych programu ochrony powietrza, z uwzględnieniem przedsięwzięć inwestycyjnych niezbędnych do zachowania standardów jakości powietrza.	Wojewoda	2003	Budżet państwa, NFOŚiGW, WFOŚiGW, Środki własne przedsiębiorstw Fundusze pomocowe UE
Aktualizacja informacji o emisji hałasu do środowiska	Inwentaryzacja źródeł emisji hałasu do środowiska, zwłaszcza hałasu komunikacyjnego i przemysłowego	WIOŚ, Samorządy powiatowe, Wojewoda	od 2003	Budżet państwa Budżety powiatów, WFOŚiGW
Ocena stanu akustycznego środowiska i obserwacja zmian	Wprowadzenie systemu monitoringu hałasu.	WIOŚ, Wojewoda	2003 ciągły	Budżet państwa, WFOŚiGW
Opracowanie map akustycznych	Mapy akustyczne dla: §         aglomeracji powyżej 250 tyś. mieszkańców §         aglomeracji powyżej 100 tyś. mieszkańców	Samorządy powiatowe, Zarządy dróg kołowych i lotnisk,	2004 - 2009	WFOŚiGW
j.w.	§         obszarów położonych wzdłużgłównych dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach	Ministerstwo Obrony Narodowej	2004 - 2009	Budżet państwa
Ograniczenie emisji hałasu do środowiska	Opracowanie programów ograniczenia lub wyeliminowania emisji hałasu do środowiska oraz ochrony przed hałasem z uwzględnieniem: §         budowy obwodnic drogowych, §         poprawy nawierzchni dróg, §         optymalizacji płynności ruchu pojazdów, §         stosowania maszyn, urządzeń i pojazdów o obniżonej hałaśliwości, §         budowy ekranów akustycznych i zabezpieczeń antywibracyjnych podtorzy tramwajowych, §         zakładania pasów zieleni ochronnej (izolacyjnej)	Wojewoda, Samorząd powiatowy	Rok po wykonaniu mapy akustycz-nej	Budżet państwa, Budżet województwa, Budżety powiatów
Ocena zagrożenia	§         Inwentaryzacja i kontrola źródeł emisji promieniowania elektromagnetycznego. §         Wyodrębnienie obszarów i prowadzenie rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku: §         kontrola promieniowania elektromagnetycznego w rejonach jego wystąpienia, §         cykliczna aktualizacja rejestrów, §         wyznaczanie obszarów ograniczonego użytkowania	Wojewoda, WIOŚ, Przedsiębiorstwo Energetyczne, Samorządy powiatowe, Operatorzy sieci telefonii komórkowej	2006	WFOSiGW, Budżet państwa, Środki własne przedsiębiorstw
Ograniczenie emisji promieniowania do środowiska	Opracowanie programu ograniczenia emisji do środowiska promieniowania pochodzącego przede wszystkim z urządzeń elektromagnetycznych i radiokomunikacyjnych.	Samorząd wojewódzki, Przedsiębiorstwa energetyczne.	2006	WFOSiGW, Środki własne przedsiębiorstw

 

4.5.     Cel 5. Racjonalizacja użytkowania surowców

Zadania	Opis przedsięwzięcia	Jednostki i podmioty realizujące	Okres realizacji	Źródła finansowania
1	2	3	4	5
Opracowanie programu zmniejszenia materiałów i energochłonności gospodarki	Opracowanie programu	Wojewoda, Przedsiębiorstwa	2006	NFOSiGW, WFOŚiGW, Przedsiębiorstwa
Opracowanie programu rozwoju energetyki opartej o surowce odnawialne	Opracowanie programu	Samorząd województwa, Samorządy gminne	2006	WFOŚiGW, Przedsiębiorstwa

 

4.6.     Cel 6. Ochrona powierzchni ziemi i ochrona wybrzeży

Zadania	Opis przedsięwzięcia	Jednostki i podmioty realizujące	Okres realizacji	Źródła finansowania
1	2	3	4	5
Ochrona strefy brzegowej i zaplecza brzegów Morza Bałtyckiego	§         Utrzymanie przedwali (sztuczne zasilanie), modernizacja / budowa opasek, stopniowe podnoszenie rzędnych wałów przeciwpowodziowych do +3,5m. §         Zaktualizowanie i wdrożenie Zintegrowanego Zarządzania Obszarami Przybrzeżnymi Morza Bałtyckiego	Urząd Morski, Wojewoda Urząd Morski, Wojewoda, Samorządy gminne	2010 ciągły	Budżet państwa, NFOŚiGW, Fundusze pomocowe, Budżety gmin

 

4.7.     Cel 7. Racjonalne użytkowanie zasobów przyrodniczych

Zadania	Opis przedsięwzięcia	Jednostki i podmioty realizujące	Okres realizacji	Źródła finansowania
1	2	3	4	5
Aktualizacja planów ochrony przyrody 2 parków narodowych: 1.Woliński Park Narodowy; 2.Drawieński Park Narodowy	Dostosowanie planów do aktualnych przepisów	Dyrekcja parków narodowych	2006	NFOŚiGW, Budżet Państwa
Opracowanie planów ochrony przyrody rezerwatów przyrody	Opracowanie planów ochrony dla 79 rezerwatów	Wojewoda	2006	Budżet państwa, WFOŚiGW
Dostosowanie lasów do pełnienia zróżnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych	Opracowanie programu udostępnienia oraz zagospodarowania lasów do celów rozwoju turystyki i wypoczynku, regeneracji zdrowia, edukacji ekologicznej	Wojewoda, Samorządy powiatowe, Lasy Państwowe	Ciągły	WFOŚiGW, Środki własne LP, NFOŚiGW
Zalesienia gruntów wyłączonych z użytkowania rolniczego	Opracowanie zasad dotyczących zalesienia gruntów porolnych z uwzględnieniem potrzeb ochrony różnorodności biologicznej oraz zachowania korytarzy ekologicznych	Wojewoda, Samorządy powiatowe, Lasy Państwowe	Ciągły	WFOŚiGW, Środki własne LP, NFOŚiGW

 

4.8.     Cel 8. Przeciwdziałanie poważnym awariom

Zadania	Opis przedsięwzięcia	Jednostki i podmioty realizujące	Okres realizacji	Źródła finansowania
1	2	3	4	5
Zwiększenie bezpieczeństwa przewozów substancji niebezpiecznych	§         Kontrola przewozów substancji niebezpiecznych, stanu technicznego pojazdów oraz czasu pracy kierowców. §         Wyznaczenie optymalnych tras przewozu substancji niebezpiecznych oraz stworzenie stanowisk postojowych i parkingów dla pojazdów przewożących substancje niebezpieczne.	Policja, Inspekcja Transportu Drogowego, Samorządy terytorialne, Zarządcy dróg, Wojewoda	Ciągły do 2010	Budżet państwa, Budżet państwa, Budżety samorządów terytorialnych
Współpraca transgraniczna w zakresie informowania o zagrożeniach i prowadzenia akcji ratowniczych	§         Stworzenie systemu informacji o zagrożeniach transgranicznych. §         Podpisanie Polsko-Niemieckich umów o wspieraniu w akcjach ratowniczych i wspólnych ćwiczeniach.	Ministerstwo Środowiska, Komendant Wojewódzki PSP, Komendanci Powiatowi PSP, Wojewoda, WIOŚ	2006	Budżet Państwa, WFOŚiGW

 

4.9.     Cel 9. Zwiększenie świadomości ekologicznej – edukacja ekologiczna

 

1.     Cele dotyczące polityki ekologicznej, określone w Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego

 

W „Strategii rozwoju województwa zachodniopomorskiego" zostały sformułowane cztery cele strategiczne, a mianowicie:

• poprawa konkurencyjności województwa zachodniopomorskiego;
• powszechna dostępność dóbr, usług i informacji;
• stworzenie warunków do rozwoju zasobów ludzkich;
• podniesienie jakości życia.

 

W ramach tych celów sformułowano następnie cele pośrednie, operacyjne oraz określono priorytety. Cele te i priorytety w zakresie ochrony środowiska przedstawiono poniżej w tabeli:

 

Tabela nr 1:      Cele i priorytety w zakresie ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego.

Cel strategiczny: Poprawa konkurencyjności województwa zachodniopomorskiego
	Cel operacyjny		Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich
	Priorytet 1		Tworzenie obiektów gospodarki wodnej i melioracji dla zaspokojenia potrzeb zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich i zabezpieczenia przed powodzią. Efekty: §         Poprawa stosunków wodnych zmeliorowanych gruntów, zwiększenie retencji wodnej oraz poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. §         Obserwowane od kilku lat zmiany w warunkach klimatycznych regionu oraz wzrost poziomu morza, powodujące zmianę reżimu wodnego rzek i poziomu wód terenów związanych, powinny znaleźć odzwierciedlenie w budowie wielofunkcyjnych zbiorników retencyjnych, stanowiących ochronę przed powodzią oraz bilansujących potrzeby wodne dla produkcji rolniczej w okresie lat suchych. §         Elementem poprawy bezpieczeństwa przeciwpowodziowego jest poprawa warunków przepływu wód w rzekach i kanałach, budowa i rekonstrukcja istniejących obwałowań, regulacja rzek.
	Priorytet 2		Zalesianie gruntów marginalnych i mało przydatnych dla rolnictwa Efekty: §         Zagospodarowanie gruntów nie użytkowanych rolniczo, §         Wzrost powierzchni lasów, §         Poprawa bilansu wodnego, §         Likwidacja bezrobocia oraz wzrost dochodów.
	Cel operacyjny:		Poprawa warunków życia i pracy ludności wiejskiej ze szczególnym uwzględnieniem obszarów popegeerowskich
	Priorytet 1		Modernizacja i rozwój infrastruktury technicznej na obszarach wiejskich. Efekty: §         Poprawa jakości życia i pracy na terenach wiejskich. §         Działania podejmowane w dziedzinie poprawy infrastruktury technicznej mają decydujące znaczenie dla podniesienia atrakcyjności wsi jako miejsca zamieszkania i inwestowania w przedsięwzięcia tworzące miejsca pracy.
	Priorytet 2		·                                 Modernizacja i rozwój infrastruktury technicznej na obszarach wiejskich (w tym rozwój sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, składowisk odpadów, oczyszczalni ścieków, dróg, rozwój komunikacji i sieci telekomunikacyjnej) zapewni mieszkańcom wsi odpowiedni standard życia. Realizacja tych działań oznacza wdrożenie standardów ochrony środowiska., higieny oraz jakości produkcji zgodnie z acąuis communautaire.
	Cel operacyjny:		Rozwój turystyki w ścisłej korelacji z ochroną środowiska naturalnego
	Priorytet 1		Racjonalne zagospodarowanie i wykorzystanie w celach turystycznych zasobów naturalnych województwa w połączeniu z przeciwdziałaniem ich degradacji. Rewaloryzacja cennych obiektów przyrody jako elementów rozwoju turystyki. Efekty: §         Zrównoważony rozwój turystyki na terenach cennych przyrodniczo, w obrębie, których występują ograniczenia rozwoju przemysłu i innej uciążliwości dla środowiska działalności gospodarczej. §         Poprawa jakości środowiska w obrębie terenów o dużej koncentracji zasobów turystycznych. §         Wykorzystanie istniejących zasobów środowiska naturalnego dla potrzeb turystyki, w szczególności otulin parków narodowych i krajobrazowych. §         Powstanie leśnych kompleksów promocyjnych, ścieżek dydaktycznych.
Cel strategiczny: Powszechna dostępność dóbr, usług i informacji Cel pośredni: Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej
		Cel operacyjny:		Zgodnie ze Zgodnie ze standardami Unii Europejskiej, zapewnienie zaopatrzenia w energię (EE, EC, gaz)
		Priorytet 1		Alternatywne źródła dostawy gazu do regionu zachodniopomorskiego Gaz dostarczony do Polski, a poprzez system gazociągów do regionu, w 70% jest importowany z Rosji (od Gazpromu). Dostarczając gaz z innego źródła uniezależniamy się od jednego dostawcy. Alternatywy: Dostawa gazu rurociągiem z Niemiec do Polski w okolicach Szczecina - główny inwestor „Inwestycyjna Spółka Energetyczna IRB" -Warszawa, Dostawa gazu z Norwegii, gazociągiem pod dnem Bałtyku do polskiego wybrzeża na wysokości Niechorze - główny inwestor -Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo - Warszawa, Terminal LNG - dostawa gazu skroplonego do terminalu w porcie Zakładów Chemicznych Police lub w Zespole Portowym Szczecin -Świnoujście - inwestor Konsorcjum „Zachodniopomorski Terminal LNG" Efekty: §         Poprawa zaopatrzenia regionu zachodniopomorskiego w dostawę gazu. §         Uniezależnienie dostaw gazu od jednego dostawcy. §         Stworzenie dodatkowych miejsc pracy po oddaniu inwestycji do użytku.
		Priorytet 2		Modernizacja proekologiczna systemów grzewczych (cieplnych).
		Priorytet 3		Gazyfikacja województwa.
		Priorytet 4		Produkcja energii ze źródeł ekologicznie przyjaznych środowisku, zabezpieczająca dostateczną ilość i niezawodność dostaw. Efekty: §         Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do powietrza, §         Produkcja energii elektrycznej w coraz większym stopniu wykorzystująca paliwa przyjazne środowisku: gaz z przetworzenia węgla, odnawialne źródła energii, zintegrowane gospodarstwa rolne, §         Likwidacja przestarzałych źródeł, podłączenie obiektów do sieci ciepłowniczych, §         Wykorzystanie paliw mniej uciążliwych dla środowiska (oleje, gaz), zmiana systemu opalania kotłowni lokalnych, zwłaszcza w pasie nadmorskim.

	Cel operacyjny:	Zabezpieczenie w wodę konsumpcyjną o odpowiedniej jakości i ilości całego obszaru województwa zachodniopomorskiego
	Priorytet 1	Budowa nowych i modernizacja istniejących ujęć wody, stacji uzdatniania i magistrali przesyłowych. Efekty:             Niezawodność dostaw wody na cele konsumpcyjne,             Zbilansowanie potrzeb wodnych, zabezpieczenie ilości i jakości wody na cele konsumpcyjne,             Zaopatrzenie w wodę także dla celów przemysłowych i rolnych,             Modernizacja i budowa stacji uzdatniania wody według współczesnych technologii,             Modernizacja i przebudowa sieci wodociągowych magistralnych i rozdzielczych (zwłaszcza wymiana sieci azbestowo-cementowych, prowizorycznych) .
	Cel operacyjny:	Opracowanie zintegrowanego programu gospodarki ściekowej, osiągnięcie wysokiego stopnia oczyszczania ścieków
	Priorytet 1	Stworzenie systemu oczyszczania ścieków komunalnych i przemysłowych wraz z pełną przeróbką osądów pościekowych.
	Priorytet 2	Rozbudowa sieci kanalizacyjnej. Efekty: §         Uregulowanie gospodarki odpadami z oczyszczalni ścieków, §         Uregulowanie gospodarki ściekowej w pasie nadmorskim, §         Ochrona zlewni poprzez budowę sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni dla gmin w obszarze zlewni.
	Cel operacyjny:	Utworzenie sprawnego, kompleksowego systemu zarządzania gospodarką odpadami
	Priorytet 1	Opracowanie i wdrożenie selektywnej zbiórki i zagospodarowania odpadów w każdym mieście i gminie województwa.
	Priorytet 2	Budowa międzyregionalnego zakładu termicznej utylizacji odpadów niebezpiecznych, w tym pomedycznych i weterynaryjnych.
	Priorytet 3	Utworzenie zakładu utylizacji odpadów przemysłowych, w tym odpadów z zakładów mięsnych, przetwórstwa ryb, zwierząt padłych.
	Cel operacyjny:	Stworzenie przyjaznego dla środowiska systemu ochrony przeciwpowodziowej
	Priorytet 1	Rewizja i modernizacja sieci obwałowań przeciwpowodziowych, zwłaszcza dla wód ze spiętrzeń sztormowych.
	Priorytet 2	Rozbudowa systemu magazynowania wód (poldery, wylewiska, zbiorniki retencyjne).
	Priorytet 3	Monitoring jakości i stanów zagrożenia z uwagi na wysokie wody, monitoring rozprzestrzeniania zanieczyszczeń.
	Priorytet 4	Realizacja celów dotyczących ochrony przeciwpowodziowej w powiecie koszalińskim Efekty: §         Poprawa stanu sieci obwałowań przeciwpowodziowych, zwłaszcza dla wód ze spiętrzeń sztormowych, §         Zwiększenie możliwości magazynowania wód, §         Uzyskanie informacji o jakości i stanach zagrożenia z uwagi na wysokie wody, §         Realizacja celów zawartych w programach zarządzania kryzysowego powiatu koszalińskiego

 

Cel strategiczny: Podniesienie jakości życia w regionie Cel pośredni: Zachowanie, ochrona i odtwarzanie walorów środowiska naturalnego
	Cel operacyjny:	Ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych oraz poprawa ich jakości
	Priorytet 1	Maksymalne ograniczenie zrzutu ścieków nieoczyszczonych.
	Priorytet 2	Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych.
	Priorytet 3	Budowa oczyszczalni przyzagrodowych na terenach o rozproszonej zabudowie.
	Priorytet 4	Ochrona czystości wód jezior oraz ich rekultywacja.
	Priorytet 5	Ochrona głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP), w szczególności na terenach nieposiadających izolacji warstwy wodonośnej od powierzchni. Efekty: §         Ochrona zasobów wodnych, poprawa jakości wód płynących oraz co najmniej utrzymanie jakości wód jezior, §         Zachowanie jakości wód podziemnych i zabezpieczenie ich zasobów dla potrzeb przyszłych pokoleń, §         Zabezpieczenie odpowiedniej ilości i jakości wody pitnej, §         Sukcesywna likwidacja źródła emisji ścieków nieoczyszczonych, §         Zmniejszenie ilości ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód.
	Cel operacyjny:	Ochrona litosfery
	Priorytet 1	Wspieranie technologii mało i bezodpadowych, wdrażanie technologii utylizacji i unieszkodliwiania odpadów.
	Priorytet 2	Rekultywacja i zagospodarowanie gruntów zdegradowanych, m.in. po jednostkach Armii Radzieckiej.
	Priorytet 3	Zapobieganie procesom degradacji gleb, w szczególności erozji wietrznej i erozji na stokach. Efekty: §         Zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów, §         Uporządkowanie gospodarki odpadami, §         Likwidacja mogielników i „dzikich" wysypisk odpadów.
	Cel operacyjny:	Poprawa jakości atmosfery
	Priorytet 1	Zastępowanie tradycyjnych źródeł energii źródłami czystymi ekologicznie (gaz, olej opałowy, woda płynąca, wiatr, biomasą).
	Priorytet 2	Ograniczenie emisji do atmosfery pyłów i szkodliwych gazów przemysłowych. Efekty: §         Poprawa stanu czystości powietrza atmosferycznego, §         Ograniczenie „niskiej" emisji zanieczyszczeń.

	Cel operacyjny:	Ochrona środowiska morskiego
	Priorytet 1	Uregulowanie zarządu na obszarze wód morskich, opracowanie i doprowadzenie do wdrożenia aktów prawnych w zakresie ochrony obszarów morskich.
	Priorytet 2	Opracowanie i wdrożenie wojewódzkiego programu zintegrowanego zarządzania obszarami przybrzeżnymi, uwzględniającego cele ekologiczne. Efekty: §         Prawidłowe zarządzanie na obszarze wód morskich, uwzględniając cele ekologiczne, §         Rozwój obszarów przybrzeżnych dla celów gospodarczych, turystycznych z zachowaniem zasad ochrony środowiska.
	Cel operacyjny:	Zwiększenie naturalnej i tworzenie małej retencji
	Priorytet 1	Stworzenie i wdrożenie wojewódzkiego programu małej retencji uwzględniając odbudowę, modernizację, budowę urządzeń magazynujących wodę oraz innych urządzeń i systemów retencjonujących wodę.
	Priorytet 2	Zwiększenie nasadzeń i zalesień wzdłuż cieków i zbiorników wodnych. Efekty: §         Budowa i modernizacja zbiorników retencyjnych, §         Poprawa stosunków wodnych zmeliorowanych gruntów, zwiększenie retencji wodnej oraz poprawa bezpieczeństwa przeciwpożarowego.
	Cel operacyjny:	Zachowanie i skuteczna ochrona bioróżnorodności regionu oraz stworzenie kompleksowych systemów ochrony przyrody
	Priorytet 1	Opracowanie strategii ochrony bioróżnorodności dla obszaru województwa (monitoring, efektywna ochrona zagrożonych gatunków i ich siedlisk) z uwzględnieniem strategii krajowej i wymogów Unii Europejskiej.
	Priorytet 2	Realizacja rozbudowy sieci obszarów chronionych w oparciu o waloryzację przyrodniczą i dyrektywy Unii Europejskiej (np. „NATURA 2000").
	Priorytet 3	Zwiększenie lesistości regionu jako elementu kompleksowego systemu ochrony przyrody.
	Priorytet 4	Ograniczenie obrotu ziemią obszarów wodno-błotnych dla celów pozaekologicznych. Efekty: §         Poprawa stanu przyrody, §         Zachowanie obszarów wodno-błotnych, §         Utrzymanie bioróżnorodności regionu, §         Stworzenie kompleksowego systemu ochrony przyrody.
	Cel operacyjny:	Utworzenie skutecznego systemu nadzoru i kontroli stanu środowiska
	Priorytet 1	Zintegrowanie systemu gromadzenia, przepływu i udostępniania danych dotyczących środowiska i jego ochrony, wprowadzenie systemu informacji geograficznej (GIS).
	Priorytet 2	Podejmowanie działań na rzecz opracowania systemu nadzoru i kontroli stanu środowiska. Efekty: §         Stworzenie wiarygodnego zbioru danych o stanie środowiska, §         Usprawnienie systemu nadzoru i kontroli stanu środowiska jako podstawowego elementu do zarządzania środowiskiem.

	Cel operacyjny:	Podnoszenie kwalifikacji kadr zarządzających środowiskiem i świadomości ekologicznej społeczeństwa
	Priorytet 1	Stworzenie wielopoziomowego wojewódzkiego systemu edukacji ekologicznej, umożliwiającego osiągnięcie dostatecznego jej poziomu wśród kadry zarządzającej środowiskiem, jak i wśród społeczeństwa. Efekty: §         Właściwe przygotowanie kadr zarządzających środowiskiem, §         Podniesienie poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa.

I.                OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SUBREGIONU

 

 

1.     Położenie fizjograficzne

 

Według najnowszej regionalizacji Polski (Kondracki 1998) subregion koszaliński znajduje się w regionie Pobrzeża Koszalińskiego (Równina Białogardzka i Równina Słowińska), Pojezierza Zachodniopomorskiego (Pojezierze Drawskie, Pojezierze Bytowskie i Wysoczyzny Polanowska)
i na niewielkim obszarze w rejonie Pojezierza Południowopomorskiego (Doliny Gwdy).

Według dziesiętnej, fizyczno-geograficznej regionalizacji Polski obszar subregionu położony jest w następujących regionach:

 

Tabela nr 2:      Fizyczno-geograficzna regionalizacja Polski.

Numeracja regionów	Nazwa regionu
2,3,4	Europa Zachodnia
3	Pozaalpejska Europa Zachodnia
31	Niż Środkowoeuropejski
313	Pobrzeża Południowobałtyckie
314-315	Pojezierza Południowobałtyckie
313.4-	Pobrzeże Koszalińskie
313.42	Równina Białogardzka
313.43	Równina Słowińska
314.4	Pojezierze Zachodniopomorskie
314.45	Pojezierze Drawskie
314.46	Wysoczyzna Polanowska
314.47	Pojezierze Bytowskie
314.6-7	Pojezierze Południowopomorskie
314.68	Dolina Gwdy

 

2.     Ogólna charakterystyka społeczno-gospodarcza

 

Powiązanie powiatu ziemskiego i miasta Koszalina pod względem gospodarczym, kulturalnym oraz infrastruktury społecznej i technicznej jest bardzo ścisłe. Można powiedzieć, że działanie i rozwój powiatu ziemskiego oraz miasta Koszalina nawzajem są od siebie zależne.

 

2.1.     Charakterystyka miasta Koszalin

Koszalin - miasto położone w północno-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego. Bezpośrednie otoczenie Koszalina stanowią gminy: Mielno, Będzino, Sianów, Manowo, Świeszyno, Biesiekierz, które wchodzą w skład koszalińskiego powiatu ziemskiego.

Powierzchnia Koszalina wynosi 83,31 km² i zamieszkuje w nim prawie 112 tys. osób. Na
1 km² powierzchni miasta przypada średnio 1354 osoby. Jest to największy ośrodek gospodarczy
i kulturalny na Pomorzu Środkowym. Miasto to jest korzystnie położone w stosunku do szlaków komunikacyjnych jak i do morza, od którego oddalony jest o 11 km. W ciągu ponad siedmiuset lat Koszalin rozwijał się jako ważny ośrodek społeczno-gospodarczy, pełniący funkcje administracyjne regionu Pomorza Środkowego.

W Koszalinie koncentruje się działalność gospodarcza, kulturalna i dydaktyczna regionu. Położenie miasta w strefie nadmorskiej i w bezpośredniej bliskości dużego przymorskiego jeziora Jamno sprzyja rozwojowi różnych form turystyki i rekreacji, zarówno dla mieszkańców jak i osób przyjezdnych. Przez Koszalin przebiegają trasy tranzytowe łączące Niemcy z Kalingradem, Litwą
i Białorusią. Miasto jest dość dobrze powiązane komunikacyjną z subregionem i innymi regionami w kraju. Koszalin stanowi zaplecze noclegowo-handlowe i kulturalno-rozrywkowe dla osób przyjeżdżających na wybrzeże czy rejony położone w jego pobliżu. W okresie ostatnich 10 lat liczba mieszkańców Koszalina wzrosła o około 3,6 %.

Podobnie jak w kraju, systematycznie maleje udział ludności w wieku przedprodukcyjnym
i zwiększa się udział ludności w wieku poprodukcyjnym. To zjawisko sprawia, że poważnym problemem w mieście Koszalinie jest rosnące z roku na rok bezrobocie. Wielkość stopy bezrobocia w mieście Koszalin przestawiają tabele poniżej.

 

Tabela nr 3:      Wielkość stopy bezrobocia w mieście Koszalin – porównawcze dane z października 2002 i 2003

Październik 2002
Powiat Miasto Koszalin
Gmina	Ogółem		Zamieszkali na wsi		Wskaźnik Bezrobocia
	Razem	Kobiety	Razem	Kobiety
MIASTO KOSZALIN	10 028	5 365	0	0	13,6 %

 

Październik 2003
Powiat Miasto Koszalin
Gmina	Ogółem		Zamieszkali na wsi		Wskaźnik Bezrobocia
	Razem	Kobiety	Razem	Kobiety
MIASTO KOSZALIN	10 208	5 446	0	0	14,2 %

 

2.2.     Charakterystyka powiatu koszalińskiego

Powiat koszaliński ziemski został utworzony z części byłego województwa koszalińskiego. Położony jest w północno-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego i graniczy
z powiatami: sławieńskim, szczecineckim, białogardzkim i kołobrzeskim, a od północy z Morzem Bałtyckim. W skład powiatu wchodzą gminy: Bobolice, Będzino, Biesiekierz, Manowo, Mielno, Polanów, Sianów i Świeszyno.

Powierzchnia powiatu wynosi 1669 km², gdzie zamieszkuje ponad 63 tys. osób. Gęstość zaludnienia jest bardzo niska i wynosi 37,8 osób na km². Powiat zajmuje dziesiąte miejsce
w województwie pod względem liczby ludności i stanowi 3,6% wszystkich mieszkańców województwa. Wśród mieszkańców powiatu dominują ludzie w wieku produkcyjnym. Na gęstość zaludnienia niewątpliwie oddziałuje bliskość dużego ośrodka miejskiego, jakim jest miasto Koszalin. Fakt ten sprzyja migracji ludności wiejskiej i z małych miasteczek do dużych ośrodków miejskich, zwłaszcza Koszalina. Bezrobocie jest bardzo wysokie, wynosi ponad 21,9% ogółem osób zdolnych do pracy. Największe bezrobocie występuje w gminach Polanów, Świeszyno
i Bobolice. Podstawowe dziedziny działalności gospodarczej w powiecie to: rolnictwo, leśnictwo, turystyka, przemysł. W przemyśle dominujące sektory to: przetwórstwo rolno-spożywcze, przetwórstwo drewna. Najwyższe dochody osiągane są w gminie Mielno. Infrastruktura społeczna w większości gmin powiatu jest na poziomie średnim. Podobnie jest z infrastrukturą techniczną, która wymaga znacznych inwestycji we wszystkich dziedzinach.

Poniżej w tabelach zestawiono dane porównawcze stopy bezrobocia w roku 2002
i analogiczny okres w 2003.

 

 

Tabela nr 4:      Stopy bezrobocia w powiecie koszalińskim w roku 2002.

Październik 2002
Powiat Koszaliński
Gmina	Ogółem		Zamieszkali na wsi		Wskaźnik Bezrobocia
	Razem	Kobiety	Razem	Kobiety
Gmina Będzino	1 143	624	1 143	624	19,8 %
Gmina Biesiekierz	515	278	515	278	18,2 %
MG Bobolice	1 680	966	1 003	568	27,7 %
Gmina Manowo	637	387	637	387	15,5 %
Gmina Mielno	504	285	504	285	15,7 %
MG Polanów	1 530	820	1 069	579	27,5 %
MG Sianów	1 782	934	929	495	21,8 %
Gmina Świeszyno	711	390	711	390	22,9 %
POWIAT KOSZALIŃSKI	8 502	4 684	6 511	3 606	21,9 %

Tabela nr 5:      Stopy bezrobocia w powiecie koszalińskim w roku 2003.

Październik 2003
Powiat Koszaliński
Gmina	Ogółem		Zamieszkali na wsi		Wskaźnik Bezrobocia
	Razem	Kobiety	Razem	Kobiety
Gmina Będzino	1 127	609	1 127	609	19,5 %
Gmina Biesiekierz	547	321	547	321	18,1 %
MG Bobolice	1 633	938	1 004	571	27,1 %
Gmina Manowo	678	419	678	419	16,9 %
Gmina Mielno	504	280	504	280	15,5 %
MG Polanów	1 489	807	1 040	561	26,7 %
MG Sianów	1 831	973	932	509	22,8 %
Gmina Świeszyno	773	432	773	432	23,5 %
POWIAT KOSZALIŃSKI	8 582	4 779	6 605	3 702	22,0 %

1.     Obszary funkcjonalno-przestrzenne

 

W strategii województwa zachodniopomorskiego (po uwzględnieniu różnorodności przyrodniczej i gospodarczej, preferencji i potencjału rozwoju poszczególnych gmin) województwo podzielono na 6 wielkoprzestrzennych obszarów. W wyniku tego podziału subregion koszaliński został zakwalifikowany do następujących obszarów:

• VI obszar wielkoprzestrzenny zaliczono tu Koszaliński Obszar Węzłowy – wielofunkcyjny obszar intensywnego rozwoju, urbanizacji i przekształceń przestrzennych. Do obszaru tego zaliczono oprócz miasta Koszalina gminy: Sianów, Manowo i Świeszyno. VI Koszaliński Obszar Węzłowy to obszar dynamicznej aktywizacji gospodarczej, intensywnego wielofunkcyjnego rozwoju i przekształceń w mieście Koszalinie i obszarach przyległych. Komplementarny w stosunku do Szczecina ośrodek obsługi regionu. Centrum gospodarczo–naukowo-kulturalne i obsługi ruchu turystycznego. Strefa podmiejska gminy Sianów, Manowo i Świeszyno – rejon intensywnego rozwoju i przekształceń przestrzennych. Znaczące powiązanie funkcjonalno–przestrzenne z obszarem I C. Planowane zadania: modernizacja dróg krajowych nr 6 i 11, ochrona walorów środowiska
  i krajobrazu.
• Wielkoprzestrzenny obszar strefy nadmorskiej (I) to gminy: Będzino i Mielno zaliczono do obszaru funkcjonalnego I C. Jest to pas nadmorski Ustronie Morskie – Mielno. Strefa intensywnego rozwoju funkcji turystycznej, uzdrowiskowej oraz integracji przestrzennej
  i funkcjonalnej z obszarem węzłowym Koszalin. Restrukturyzacja obszarów przeinwestowanych. Rozwój rolnictwa i przemysłu przetwórczego w południowej części pasma, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru gminy Będzino. Zachowanie funkcji ochronnych. Intensywna ochrona i rehabilitacja środowiska przeciwdziałają ca tendencjom pasmowej zabudowy strefy brzegowej.
• Wielkoprzestrzenny obszar II C. Jest to obszar aktywizacji gospodarczej – strefa rolnicza wymagająca restrukturyzacji (rolnictwo, rolnictwo ekologiczne, przetwórstwo rolno-spożywcze i inne). Gmina Biesiekierz, głównie z uwagi na niewielki dostęp do morza i na jej charakter rolniczo-przemysłowy, wystąpiła do władz województwa o zaliczenie jej do tego obszaru.
• Wielkoprzestrzenny obszar III F Jest to obszar rozwoju wielofunkcyjnego
  o zróżnicowanych preferencjach funkcjonalno-przestrzennych. Rozwój funkcji turystycznej, rolniczej i leśnej oraz przetwórstwa rolno-leśnego o stopniu intensywności wynikającym
  z predyspozycji środowiska i zainteresowania. Selektywny rozwój innych funkcji produkcyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem istniejących gałęzi produkcji i przemysłu wydobywczego. Wielofunkcyjny rozwój wybranych obszarów ze szczególnym uwzględnieniem roli Szczecina jako regionalnego ośrodka obsługi. Zwiększenie dostępności komunikacyjnej obszaru, modernizacja dróg krajowych nr 11, 23 i 21. Zachowanie walorów środowiska przyrodniczego i podwyższenie rygorów jego ochrony w wybranych obszarach. Do tego obszaru funkcjonalnego zaliczono: gminy Bobolice, Szczecinek, Borne Sulinowo, Barwice i Grzmiącą.
• Wielkoprzestrzenny obszar III G - Jest to obszar rozwoju różnorodnych form turystyki, rolnictwa i leśnictwa, przetwórstwa rolno-leśnego oraz przemysłu wydobywczego. Wykorzystanie szczególnych walorów przyrodniczych i atrakcji turystycznych (Polanów, Żydowo, Biały Bór). Wielofunkcyjny selektywny rozwój miast Białego Boru i Polanowa oraz innych wybranych jednostek osadniczych. Modernizacja dróg krajowych nr 23 i 21. Zachowanie walorów środowiska przyrodniczego i podwyższenie rygorów ochrony
  w wybranych obszarach.

 

2.     Gospodarka łowiecka

 

Na terenie subregionu koszalińskiego występują następujące gatunki łowne: a) ssaki: jeleń, sarna, dzik, lis, kuna, zając, jenot, borsuk, norka amerykańska, tchórz zwyczajny i piżmak; b) ptaki: łyska, słonka, krzyżówka, czernica, grzywacz, cyraneczka, czapla siwa, kuropatwa, gęś zbożowa, gęś białoczelna, gęś gęgawa i łyska. Największe znaczenie z łowieckiego punktu widzenia mają dziki, sarny, jelenie i lisy.

Dzik – występuje na terenie całego subregionu, we wszystkich lasach i zadrzewieniach śródpolnych. Dziki wyrządzają obecnie stosunkowo mało szkód, przede wszystkim na terenie upraw leśnych, gdzie wyrywają sadzonki lub uszkadzają siewki z odnowienia naturalnego.

Sarna – podobnie jak dzik, spotykana na terenie całego subregionu. W ostatnich latach zaobserwowano zmniejszenie się stanu ilościowego saren, dzięki czemu zmniejszyły się też szkody wyrządzane przez te zwierzęta, które to dochodziły nawet do 30-40% uszkodzonych drzewek
w uprawach leśnych.

Jeleń – występuje tylko w zwartych kompleksach leśnych, jednak ich liczebność ulega ciągłym zmianom.

Lis – występuje na terenie całego subregionu. Od kilku lat obserwuje się wzrost liczebności lisa, podobnie jak w całym województwie zachodniopomorskim.

Pozostałe ssaki łowne występują w znacznie mniejszych ilościach i nie odgrywają większej roli w gospodarce łowieckiej. Podobnie jest z drobną zwierzyną łowną, która występuje w dużym rozproszeniu i raczej niewielkich ilościach.

 

3.     Zagospodarowanie turystyczne

 

Stan zagospodarowania subregionu koszalińskiego pod względem turystycznym należy ocenić jako niedostateczny, niedostosowany do potrzeb podstawowej i potencjalnej klienteli. Wyjątek może stanowić jedynie gmina Mielno.

Jednym z kierunków rozwoju gospodarki subregionu koszalińskiego powinna być turystyka i wypoczynek. Dlatego koniecznym wydaje się wyeksponowanie potencjału turystycznego pozostałych gmin i miasta Koszalina poprzez rozwój agro- i ekoturystyki oraz turystyki kwalifikowanej. Piękno krajobrazowe tego regionu oraz występujące w nim osobliwości przyrodnicze (jeziora lobeliowe, czyste rzeki, obszary źródliskowe rzek oraz wiele unikatowych gatunków flory i fauny) stwarza warunki do tego rodzaju wypoczynku.

Poniższa tabela ukazuje dominującą rolę gminy Mielno i miasta Koszalina w stosunku do pozostałych gmin.

 

Tabela nr 6:      Baza turystyczna subregionu koszalińskiego.

Turystyka	Bobolice	Polanów	Sianów	Będzino	Biesiekierz	Manowo	Mielno	Świeszyno	Koszalin
Liczba obiektów hotelowych	3	2	4	1	2	5	193	3	62
Miejsca noclegowe	145	84	281	64	79	359	13909	204	960
Korzystający z noclegów	573	440	2536	411	6437	2952	88499	1800	b.d
Udzielone noclegi	7151	4321	10621	4580	9947	17902	968764	6789	b.d

Należy zaznaczyć, że w ostatnim czasie wiele gmin z powiatu koszalińskiego (np. Manowo, Polanów) stara się wykorzystywać swoje walory krajobrazowe i przyrodnicze dla potrzeb turystyki i promowania swoich okolic. Jednak działania te nie są skoordynowane, brak jest koncepcji wykorzystania wielu unikatowych walorów przyrodniczych i krajobrazowych w skali całego subregionu, a co za tym idzie brak możliwości pozyskiwania środków finansowych na zagospodarowanie turystyczne.

            Do pozytywnych przedsięwzięć należy zaliczyć działalność Stowarzyszenia Gmin
i Powiatów Pomorza Środkowego. Do efektów jego działalności należy m.in. wytyczenie
i oznakowanie wielu szlaków pieszych, rowerowych i kajakowych w skali całego regionu.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

I.                CHARAKTERYSTYKA I OCENA ZASOBÓW ORAZ WALORÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO SUBREGIONU

 

1.     Charakterystyka elementów przyrody nieożywionej

 

1.1.     Budowa geologiczna

Podstawę powierzchniowej budowy geologicznej terenu subregionu stanowią czwartorzędowe utwory związane z fazą pomorską ostatniego zlodowacenia bałtyckiego. Są to: piaski i żwiry rzeczno-lodowcowe, gliny zwałowe i piaski gliniaste wysoczyzn morenowych, piaski i żwiry w dolinach rzecznych i dolinach marginalnych; iły, pyły, piaski i gliny pylaste zastoisk lodowcowych; piaski eoliczne w wydmach; głazy, żwiry, piaski i gliny moren czołowych. Wszystkie te utwory są pochodzenia czwartorzędowego plejstoceńskiego i holoceńskiego. Największe powierzchnie obszaru subregionu zajmują gliny zwałowe i piaski gliniaste wysoczyzn morenowych. Koncentrują się one głównie w gminach: Bobolice, Będzino, Biesiekierz oraz Polanów. W dolinach rzek Chocieli, Czerwonej i Czarnej dominują piaski i żwiry w dolinach rzecznych i dolinach marginalnych, natomiast w dolinie Radwi i Grabowej iły, pyły piaski i gliny pylaste zastoisk lodowcowych. Dość znaczne powierzchnie subregionu zajmują piaski i żwiry rzeczno-lodowcowe, koncentrujące się głównie w gminie Manowo i Polanów, związane
z obecnością Pradoliny Pomorskiej. W gminie Będzino oraz Mielno można spotkać piaski eoliczne na wydmach. Natomiast rozległe kompleksy lasów znajdują się na piaskach i glinach moreny czołowej, które trudno było zagospodarować na pola uprawne. Licznie można je spotkać w gminie Bobolice i Polanów.

 

1.2.     Geomorfologia – rzeźba terenu

Subregion koszaliński zlokalizowany jest na obszarze, którego rzeźba jest w sensie geologicznym bardzo młoda. Na obszarze naszego kraju młodsze są jedynie nadmorskie mierzeje
i delty powstałe w trakcie ostatniego, trwającego ciągle, interglacjału - holocenu, to jest w ciągu ostatnich 10000 lat. Krajobraz subregionu został utworzony w wyniku działalności lądolodu
w czasie zlodowacenia Bałtyckiego. Ostatni dłuższy postój lodowca w czasie tego zlodowacenia miał miejsce około 15200 lat temu na linii biegnącej z północnego-zachodu na południowy-wschód w środkowej części Pomorza i nosił on nazwę fazy pomorskiej. Duży wpływ na rzeźbę miały również liczne procesy rzeźbotwórcze w czasie zlodowacenia (denudacji i erozji) oraz okres polodowcowy i współczesny (okresu plejstocenu i holocenu).

W czasie ostatniego zlodowacenia, szybko topniejący lodowiec ulegał dodatkowo spękaniu na nierównościach terenu i osadzał w obniżeniach materiał fluwioglacjalny. Powstawały wówczas formy szczelinowe w postaci licznych wzgórz kemowych i pokryw piaszczysto – żwirowych.

Na terenie subregionu największą powierzchnię zajmują równiny denno morenowe, równiny sandrowe z Pradoliną Pomorską oraz wysoczyzny denno-morenowe w północnej części. W okolicach Koszalina i Bobolic licznie występują wzgórz moreny czołowej. Ponadto liczne wzniesienia moreny czołowej można spotkać na terenie całego powiatu. Jednak nie są to typowe wzniesienia czołowo-morenowe, lecz liczne wzgórza kemowe, wzniesienia typu plateaux i obszary wytopiskowe, ukształtowane w wyniku deglacjacji strefowej.

W gminie Manowo, Sianów i w okolicach Koszalina znaczne powierzchnie obejmują równiny bagienne, związane z jeziorem Jamno. W gminie Mielno i Będzino znajdują się mierzeje
i wydmy nadmorskie. Ponadto cały obszar subregionu poprzecinany jest licznymi dolinami rzecznymi i rynnami glacjalnymi oraz głęboką i rozległą Pradoliną Pomorską.

W subregionie koszalińskim występują znaczne, jak na warunki niżowe, wyniesienia nad poziom morza (ponad 200 m n.p.m. gm. Bobolice, Polanów), różnorodność form młodoglacjalnej rzeźby, bogate zasoby wodne i stosunkowo chłodny klimat, co znajduje odzwierciedlenie w dużej różnorodności flory i fauny.

 

1.3.     Warunki klimatyczne

Zgodnie z podziałem Polski na krainy klimatyczne dokonanym przez E. Romera (1949) obszar subregionu leży na terenie Krainy Pobrzeża Koszalińsko-Słupskiego i zalicza się do typu klimatów bałtyckich, zaś według klasyfikacji agroklimatycznej R. Gumińskiego (1948) teren ten zaliczony został do dzielnicy zachodniobałtyckiej. Bardzo użyteczna dla uproszczonego opisu cech klimatu północno-zachodniej Polski jest też klasyfikacja K. Prawdzica (1968). Zgodnie z nią obszar subregionu leży w krainie III - północnym pasie Pojezierza Pomorskiego.

Klimat subregionu kształtują masy powietrza napływające znad Atlantyku, których cechy ulegają modyfikacji za sprawą sąsiedztwa Bałtyku i deniwelacji terenu na granicy Pobrzeży
i Pojezierza Pomorskiego. Przeciętna roczna temperatura wynosi 7,0-7,7oC, przy przeciętnej temperaturze miesiąca najcieplejszego (lipca) około 18oC. Roczna suma opadów mieści się
w granicach 650-800 mm (przy przeciętnej z wielolecia nieco przekraczającej 700 mm). Najmniej opadów notuje się w lutym i marcu, a najwięcej w lipcu. Na terenie subregionu zdecydowanie przeważają wiatry wiejące z kierunków południowo-zachodnich (sektor W-SE). W miesiącach zimowych wieją wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, które przynoszą odwilż oraz zmieniają pogodę. Na wiosnę wieją wiatry północne i północno-wschodnie, przynoszące pogodę dość suchą
i silnie skontrastowaną termicznie, zaś w lecie przewagę mają chłodne wiatry zachodnie i północno-zachodnie, przynoszące wilgotne i deszczowe masy powietrza polarno-morskiego. Zima jest tu łagodna i krótka; przeciętna temperatura powietrza jest ujemna tylko w styczniu i lutym. Wiosna jest relatywnie długa i chłodna. Również lato jest chłodniejsze niż w Polsce centralnej, lecz różnice te są mniejsze aniżeli wiosną. Szczególnie charakterystyczna jest niewielka liczba dni gorących. Jesień jest długa i ciepła, znacznie cieplejsza od wiosny. Okres wegetacyjny trwa 200 do 208 dni.

 

1.4.     Wody powierzchniowe

Wody powierzchniowe obejmują rzeki, mniejsze cieki, jeziora, liczne oczka polodowcowe
i sztuczne zbiorniki wodne. Znaczne zasoby wodne zmagazynowane są również w torfowiskach.

 

Jeziora

Subregion koszaliński, podobnie jak całe zachodniopomorskie, należy do obszarów bogatych w naturalne zbiorniki jeziorne. Ich rozmieszczenie nie jest jednak równomierne. Największą ilość jezior spotyka się w gminie Bobolice, Polanów i Manowo. Najmniej zbiorników wodnych występuje w gminie Biesiekierz, Mielno (powierzchniowo znacznie), Koszalin, Będzino
i Świeszyno. Natomiast brak jest większych, naturalnych zbiorników wodnych w gminie Sianów. W granicach gminy znajdują się jedynie linie brzegowe Jeziora Jamno i Bukowo oraz dwa sztuczne zbiorniki – jezioro Topiele (obecnie bez wody) i Małe Świdno.

Wszystkie jeziora na terenie powiatu są pochodzenia lodowcowego. Największą atrakcją subregionu są jeziora rynnowe. Charakteryzują się one tym, że są długie, wąskie, głębokie
i o stromych brzegach. Ponadto jeziora te często układają się w jeden łańcuch, tworząc tzw. rynny jeziorne, które informują nas o kierunku spływu wód z topniejącego lodowca. Typowe jeziora rynnowe występują na terenie gminy Bobolice i Polanów.

Odmienną formą reprezentują jeziora morenowe, które są przeważnie kształtu owalnego, płytkie i bez stromych brzegów. Na terenie subregionu zlokalizowane są w strefie przejściowej pomiędzy krajobrazem morenowym a sandrowym oraz na terenie Pradoliny Pomorskiej. Utworzyły się poprzez wytopienie brył martwego lodu, które pozostały w czasie cofania się lodowca. Do takich jezior możemy zaliczyć m.in. liczne jeziora na terenie gminy Manowo, w tym i największe jezioro Lubiatowo.

Na terenie subregionu znajduje się duże jezioro przymorskie. Jest to jezioro Jamno i należy do największych zbiorników wodnych w regionie. Położone jest na terenie gminy Mielno i ma powierzchnię 2240 ha (22,4 km²), długości 10 km, szerokości do 3,9 km. Mierzeja oddzielająca jezioro od Morza Bałtyckiego jest wąska, piaszczysta i porośnięta lasem. Brzegi jeziora są płaskie, porośnięte trzciną i są trudno dostępne.

Ponadto charakterystycznym elementem krajobrazu subregionu koszalińskiego są bardzo liczne oczka polodowcowe. Masowo pojawiają się one w obrębie falistych i pagórkowatych wysoczyzn morenowych, gdzie występuje wiele zagłębień wytopiskowych o różnych wielkościach. Często te lejkowate zagłębienia terenowe, bez możliwości odpływu wód powierzchniowych ulegają zatorfieniu, tworząc unikatowe w skali kraju torfowiska kotłowe.

 

Rzeki

W granicach subregionu koszalińskiego znajdują się cztery zlewnie rzek i strefa bezodpływowa. Największą zlewnię tworzy rzeka Radew i jej dopływy – rzeka Kłosówka, Czarna, Chotla, Bielica, Mszanka, Drężnianka, Zgniła Struga i Chociel - rzeka Radew i jej dopływy należą do dorzecza Parsęty. Znaczna cześć obszaru subregionu znajduje się w zlewni rzeki Grabowej. Ponadto obszary z gminy Manowo, Sianów, Będzino i Koszalin należą do zlewni jeziora Jamno.

Poniżej w tabeli zaprezentowano wykaz ważniejszych rzek subregionu koszalińskiego

 

Tabela nr 7:      Wykaz ważniejszych rzek subregionu koszalińskiego.

 

Lp.	Nazwa rzeki	Obszar występowania – gmina
1.	Bagnica	Manowo
2.	Chociel	Bobolice
3.	Chotla	Bobolice, Biesiekierz, Świeszyno
4.	Czarna	Koszalin, Manowo, Świeszyno
5.	Czerwona	Będzino
6.	Debrzyca	Bobolice
7.	Dzierżęcinka	Manowo, Koszalin
8.	Drężnianka	Bobolice, Polanów
9.	Grabowa	Polanów, Sianów
10.	Grzybnica	Manowo
11.	Łęczna	Bobolice
12.	Mielna	Polanów
13.	Mszanka	Manowo, Polanów
14.	Polnica	Polanów, Sianów
15.	Pustynka	Polanów
16.	Radew	Biesiekierz, Bobolice, Manowo, Polanów, Świeszyno
17.	Raduszka	Świeszyno, Koszalin
18.	Strzeżnica	Będzino
	Trzebiegoszcz	Bobolice
19.	Tymenica	Będzino
20.	Unieść	Sianów, Mielno, Koszalin
21.	Wielinka	Polanów
22.	Zgniła Struga	Polanów, Bobolice

1.1.     Wody podziemne

Jednym z ważniejszych bogactw naturalnych, decydujących o rozwoju regionów, są wody podziemne - często jedyne źródła wody pitnej. Dzięki zasilaniu przez wody podziemne możliwy jest stały odpływ rzeczny, nawet w okresach długotrwałej suszy. Ilość wody podziemnej występującej na danym obszarze zależy przede wszystkim od charakteru budowy geologicznej oraz rodzaju skał osadów występujących w podłożu, a także od klimatu, który warunkuje zasilanie podziemnych zbiorników przez wody opadowe.

Na terenie subregionu koszalińskiego wody podziemne znajdują się głównie w osadach czwartorzędowych i są to zbiorniki międzymorenowe i powierzchniowe. Wszystkie udokumentowane zasoby wiążą się ze zbiornikami usytuowanymi na północnym skłonie Pomorza Zachodniego. Największy zbiornik na terenie subregionu występuje w dolinie środkowej Radwi - jego zasobność wynosi 100 tys. m³/dobę. Dwa mniejsze usytuowane są w okolicach Polanowa (zasobność - 40 tys. m³/dobę) oraz Sianowa (30 tys. m³/dobę). W rejonie Polanowa oraz w dolinie środkowej Radwi wyznaczono – w ramach ochrony Głównych Zbiorników Wód Podziemnych
w Polsce – obszary najwyższej ochrony wód podziemnych.

Wody gruntowe stanowią główne źródło stałego zasilania wszystkich większych
i mniejszych rzek, wydostają się na powierzchnię w postaci wysięków lub źródlisk.

 

Zjawiska źródliskowe

Na terenie subregionu stwierdzono obecność różnorodnych form naturalnych wypływów wód podziemnych. Są one zróżnicowane po względem położenia, charakteru wypływu, wydajności oraz występującej w ich obrębie szaty roślinnej. Największa koncentracja zjawisk źródliskowych występuje w zlewni rzeki Radwi i Grabowej, na terenie gminy Bobolice i Polanów.

Większość stałych odpływów wód podziemnych znajduje się w dużych niszach źródlanych, które powstały w miarę cofania się stromych zboczy pod wpływem erozji wstecznej źródlisk (wypływu kilku źródeł położonych blisko siebie). Niekiedy źródła mają charakter pulsacyjny
i wypływają pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego. Tego typu zjawiska można zaobserwowano na terenie gminy Bobolice i Polanów.

Wszystkie obszary źródliskowe są bardzo cenne z przyrodniczego punktu widzenia
i zasługują na szczególną ochronę.

 

1.2.     Gleby

Gleby subregionu koszalińskiego można podzielić na trzy grupy. Są to gleby autogeniczne, semihydrogeniczne i hydrogeniczne. Do pierwszej grupy należą głównie gleby brunatne kwaśne
i płowe, do drugiej gleby opadowo-glejowe i gruntowo-glejowe, zaś do trzeciej gleby torfowe. Powstały one głównie z utworów polodowcowych holoceńskich, a ich rozkład przestrzenny uzależniony jest od rzeźby terenu i warunków wodnych. Wierzchowiny i stoki pagórków kemowych, gdzie wody są szybko drenowane ze względu na spadek terenu – pokrywają gleby autogeniczne. Na terenach płaskich i lokalnych zatapianych okresowo obniżeniach występują gleby semihydrogeniczne. W dolinach rzecznych i obniżeniach terenowych (kociołkach), stale zasilanych wodami gruntowymi lub wodami opadowymi występują gleby torfowe.

Bonitację gleby na terenie subregionu można podzielić na dwie strefy glebowe. Część północna (gleby żyzne II, III klasa) - gm. Będzino, Mielno, Sianów, Biesiekierz oraz częściowo Świeszyno – są to gleby wykształcone z glin zwałowych moreny dennej, niekiedy z mozaiką piasków zwałowych. Natomiast część południowa (przeważają gleby słabsze IVa i IVb, V klasy) - gm. Bobolice, Polanów, Manowo – są to gleby bielicowe, powstałe z utworów o przewadze piasku.

Znaczną powierzchnię subregionu zajmują gleby brunatne, powstałe z utworów gliniastych oraz gleby bagienne i torfowe, powstałe z utworów organicznych i aluwialno-bagiennych.

 

Torfowiska

Walory krajobrazowe posiadają również torfowiska, które magazynują dużą ilość wody
i zajmują znaczną powierzchnię na terenie subregionu koszalińskiego. Stwierdzono występowanie czterech typów ekologicznych torfowisk (Succow 1988): torfowiska pojeziorne, torfowiska przepływowe (soligeniczne), torfowiska źródliskowe oraz torfowiska mszarne typu bałtyckiego
i torfowiska mszarne typu kotłowego.

W zagłębieniach o charakterze wytopiskowym (w dolinach i pradolinach, wokół jeziora Jamno) rozwinęły się torfowiska pojeziorne. Charakteryzujące się występowaniem w warstwie spągowej pokładów gytii i kredy jeziornej, które powstały w ciągu ostatnich kilkunastu tysięcy lat poprzez odkładanie się na dnie zbiornika szczątków organizmów wodnych.

Drugim, obok torfowisk pojeziornych, charakterystycznym składnikiem subregionu są torfowiska soligeniczne (torfowiska przepływowe, mechowiska), związane z dolinami rzek
i mniejszymi ciekami. Torfowiska te związane ze stałym dopływem wód wysiękowych, które przesączają się przez złoże torfowe. Pod względem stratygrafii charakteryzują się one występowaniem cienkich warstw torfu turzycowego i mszysto-turzycowego, które powstały
z rozkładu specyficznej roślinności mechowiskowej, na którą składają się mchy brunatne i małe turzyce. Otwarte powierzchnie tych unikatowych i ginących torfowisk w skali Europy spotykamy m.in. w dolinie Dzierżęcinki, Zgniłej Strugi, Mszanki, Drężnianki, Unieści i Bielawy.

Znaczną powierzchnię zajmują również torfowiska wysokie typu mszarnego (torfowiska kotłowego). Można je często spotkać w obrębie falistych i pagórkowatych wysoczyzn morenowych, gdzie występuje wiele zagłębień wytopiskowych. Są to małe, lecz bardzo malownicze i wartościowe przyrodniczo obiekty. Ponadto w strefie przymorskiej występują rozległe torfowiska wysokie typu bałtyckiego, takie jak: Unieskie Moczary, Warnie Bagno, czy Wierzchomińskie Bagno

Interesującym elementem krajobrazu subregionu są torfowiska źródliskowe w gminie Bobolice, Polanów i Sianów. Są to ekosystemy związane z miejscami intensywnego wypływu wód źródliskowych, niekiedy zasobnych w związki wapnia.

 

1.3.     Kopaliny

Subregion koszaliński nie jest zbyt zasobny w złoża kopalin. Na jego terenie (na podstawie danych zawartych w inwentaryzacjach przyrodniczych gminy Bobolice, Manowo, Sianów
i Polanów) zlokalizowano złoża kopalin, głownie kruszywa budowlanego, kredy jeziornej i torfu. Są to następujące złoża:

• złoża piasków kwarcowych (przydatnych do produkcji szkła) oznaczone jako złoże Manowo o zasobach oszacowanych na 543700 m³;
• ponadto według opracowania IMiUZ wyodrębniono na terenie trwałych użytków zielonych i lasach bagiennych kilkanaście złóż torfowych o wartościowych zasobach; do największych należą oznaczone: nr 92 Manowo o pow. 4,5 ha, nr 95 Manowo o pow. 4,5 ha, nr 106 Raduszka o pow. 11 ha, nr 171 Wyszewo o pow. 5,5 ha, nr 180 Wyszewo o pow. 4,5 ha,
  i nr 178 Wyszewo o pow. 11 ha;
• złoże kruszywa naturalnego „Boboliczki”, udokumentowane kartą rejestracyjną w 1994 r., w ilości 1894,8 tys. ton, eksploatowane intensywnie - 129 tys. ton w roku 1995 r.;
• złoże kruszywa naturalnego „Kępsko” o zasobach 2214 tys. ton - złoże nie eksploatowane,
  o powierzchni 1,7 ha pospółki i 4,6 ha piasku;
• złoże kruszywa naturalnego drobnego „Jadwiżyn”, udokumentowane w 1991r. o zasobach 145 tys. ton – złoże o powierzchni 8,06 ha;
• złoża piasku i żwiru w gminie Sianów: miasto Sianów – złoże Sianów „II”; miasto Sianów – złoże Sianów „V”; wieś Węgorzewo Koszalińskie – złoże „Węgorzewo Koszalińskie I”; wieś Węgorzewo Koszalińskie – złoże „Węgorzewo Koszalińskie II”; wieś Węgorzewo Koszalińskie – złoże „Węgorzewo Koszalińskie III”; wieś Skwierzynka – złoże „Skwierzynka”; wieś Ratajki - złoże „Ratajki V”; wieś Ratajki - złoże „Ratajki VI”.
• złoże surowców ilastych ceramiki budowlanej „Stara Huta” (Cegielnia Łozice), złoże eksploatowane od wielu lat, o zasobach określonych na 465 tys. m³ według stanu z 1995 r., powierzchnia złoża 14,7 ha;
• kruszywo naturalne grube - w Świelinie, Jadwiżynie i Nowych Łozicach; wydobycie kopaliny prowadzone jest doraźnie na potrzeby miejscowej ludności;
• żwirownia na pd. od Warblewa, i żwirownie na pd. od Polanowa;
• złoże kredy jeziornej „Tyczewo” położone na pograniczu gmin Tychowo i Bobolice, udokumentowane w 1985 r., eksploatowane, zasoby według stanu na 1995 r. określone zostały na 240 tys. ton;
• złoże kredy jeziornej Kłanino-Bobrowo położone na pograniczu gmin Polanów i Bobolice
  o zasobach 546 tys. ton, w nadkładzie torf, złoże udokumentowane w 1995 r., nie eksploatowane;
• złoża kredy jeziornej Bonin o pow. 9,8 ha i zasobach 431160 tys. m³,
• złoża kredy jeziornej w Wyszeborzu o zasobach 331730 tys. m³.
• Większe i udokumentowane złoża kredy jeziornej w gminie Manowo nie są obecnie eksploatowane.

 

Ponadto na terenie gminy Bobolice zarejestrowano 11 wyrobisk, w których kruszywo drobne jest kopaliną podstawową. Znajdują się one w Świelinie, Dargini, Bożniewicach (2), Chmielnie, Różanach, Chociwlu (2), Poroście (2) i Starym Bornem.

Na terenie subregionu znajdują się obszary perspektywiczne dla powiększenia bazy surowcowej. Jednak należy zaznaczyć, że ze względu na walory przyrodnicze na wielu obszarach udokumentowanych i perspektywicznych należy zaniechać pozyskiwanie kruszywa budowlanego, kredy jeziornej i torfu. Między innymi ze względu na bliskość rezerwatu – „Jezioro Lubiatowskie” oraz walory przyrodnicze jeziora Wyszeborskiego i doliny Dzierżęcinki, należy całkowicie zaniechać pozyskiwania kredy jeziornej i torfu.

 

1.     Charakterystyka elementów przyrody ożywionej

 

2.1.     Roślinność potencjalna - naturalna

Potencjalną roślinność naturalną na terenie subregionu koszalińskiego tworzy mozaika różnorodnych fitocenoz, które mogłyby się rozwinąć bez ingerencji człowieka. Wśród nich największą powierzchnię zajmuje żyzna buczyna niżowa Melico-Fagetum, która rozproszona jest na terenie całego obszaru, przy czym największe płaty znajdują się w gminie Będzino, Sianów
i Polanów. Na całym obszarze dość często występuje również subatlantycki acidofilny las bukowo-dębowy typu pomorskiego Fago-Quercetum petraeae, jednakże największe jego skupisko znajduje się w gminie Bobolice. Suboceaniczne śródlądowe bory sosnowe w kompleksie boru świeżego Leucobryo-Pinetum, boru suchego Cladonio-Pinetum i boru wilgotnego Molinio-Pinetum spotkać można jedynie w gminie Manwo wokół jeziora Rosnowskiego. Obszary bezpośrednio przylegające do morza porośnięte są nadmorskim sosnowym borem bażynowym. Na północy subregionu znajdują się grądy subatlantyckie bukowo-dębowo-grabowe Stelario-Carpinetum, które spotykamy w gminie Będzino, Mielno, Sianów, Biesiekierz, okolicach Koszalina, a także niewielki płat na południu w gminie Bobolice. W dolinach rzecznych występują niżowe łęgi olszowe i jesionowo-olszowe Circaeo-Alnetum. W gminach Sianów oraz Świeszyno spotkać można największe skupiska kontynentalnych borów mieszanych Pino-Quercetum i Serratulo-Pinetum. W północnej części subregionu występują niewielkie płaty wilgotnych wrzosowisk atlantyckich Sphagno-Ericetalia, mszarów wysokotorfowiskowych Sphagnetalia magellanici i kontynentalnego boru bagiennego, spotykanego również w gminie Bobolice. Północna część subregionu jest również dobrym siedliskiem dla olsu środkowoeuropejskiego Carici elongatae-Alnetum i olsu torfowcowego Sphagno squarrosi-Alnetum.

 

2.2.     Roślinność rzeczywista

Roślinność rzeczywista występująca obecnie na terenie subregionu koszalińskiego została ukształtowana pod wpływem silnej presji człowieka, jako roślinność lasów gospodarczych, zmeliorowanych torfowisk w dolinach rzecznych, pól uprawnych, czy też roślinność synantropijna osiedli, dróg i innych powierzchni wykorzystywanych intensywnie przez człowieka. Tylko nieliczne obszary roślinności rzeczywistej zachowały wysoki stopień naturalności, które
w pierwszej kolejności należy chronić.

W niniejszym rozdziale scharakteryzowano roślinność mającą szczególne znaczenie dla ochrony przyrody i zachowania walorów przyrodniczych subregionu.

 

Roślinność wodna

Najpospolitszym zbiorowiskiem roślinnym rozwijającym się na powierzchni wód stojących i wolno płynących z klasy Lemnetea jest zespół rzęs Lemno-Spirodeletum polyrrhize. Masowo rozwija się w obrębie oczek śródpolnych i wiejskich zbiorników, które często zostały w przeszłości zeutrofizowane na skutek zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego (nawozy, gnojowica) lub zanieczyszczeń bytowych (ścieki). Obecnie zjawisko zanieczyszczania małych zbiorników wodnych (na szczęście) zachodzi bardzo rzadko na terenie subregionu.

Do ciekawszych zbiorowisk należą fitocenozy, z pływającymi liśćmi na powierzchni wody
z klasy Potamogetonetea. Najczęściej są to pospolite zespoły rdestnic, np. zespół rdestnicy pływającej lub malownicze fitocenozy grążela żółtego i grzybieni białych, zwane pospolicie „liliami wodnymi”. Fitocenozy te spotyka się dość licznie w wielu jeziorach oraz w obrębie wielu oczek śródpolnych i śródleśnych. Na szczególną uwagę zasługuje liczne występowanie na terenie gminy Bobolice i Polanów zagrożonego w kraju zbiorowiska grążela drobnego.

 

Roślinność lobeliowa

Jeziora oligotroficzne (lobeliowe) na terenie subregionu wyróżniają się krystalicznie czystą wodą, ubóstwem soli mineralnych i brakiem roślinności szuwarowej w strefie brzegowej. Do takich jezior niewątpliwie należy m.in. Chlewe Wielkie (Porost), Pniewo (Nafta), Pniewki (Grabowskiego), Chlewienko, Chlewienko II (Kociołek) Czaple, Morskie Oko i Wietrzno oraz dwa rezerwaty przyrody – Szare i Piekiełko. Na piaszczystym dnie tych zbiorników, w strefie brzegowej, występują zagrożone w kraju zespoły poryblinu i lobelii jeziornej z klasy Littorellatea uniflorae. Tworzą one podwodne łąki składające się z licznych rozetek, z których jedynie białe kwiaty lobelii jeziornej wydostają się na powierzchnię wody w czasie kwitnienia.

Największym zagrożeniem dla jezior lobeliowych jest ich eutrofizacja biogrnami różnego pochodzenia oraz humizacja, czyli dostawanie się związków humusowych z odwanianych torfowisk.

 

Roślinność źródliskowa

Typowe zbiorowiska źródliskowe z klasy Montio-Cardaminetea spotyka się licznie
w niszach źródlanych i w kompleksie erodujących torfowisk źródliskowych. Fitocenozy źródliskowe budowane są głównie przez mchy i wątrobowce. Na terenie subregionu można licznie spotkać samodzielne zbiorowiska mszaków, które zasiedlają kamienie, gałęzie lub korzenie na dnie nisz źródliskowych. Znacznie większe powierzchnie zajmują malownicze maty budowane przez wątrobowca Pellia epiphylla, po których kaskadami spływa woda ze źródlisk.

Występowanie wielu cennych zbiorowisk źródliskowych uzależnione jest w dużej mierze od aktywności procesów erozyjnych źródlisk, udostępniających w ten sposób stale nowe siedliska dla mszaków i wątrobowców. Dlatego tak ważna jest ochrona całych kompleksów źródliskowych
i naturalnych procesów erozyjnych.

 

Roślinność szuwarowa i turzycowiskowa

Roślinność szuwarowa i turzycowiskowa z klasy Phragmitetea obejmuje szereg zbiorowisk roślinnych. Jednak z punktu widzenia ochrony przyrody istotne jest to, że zaprzestanie koszenia wielu łąk i torfowisk przyczyniło się do gwałtownego rozwoju niepożądanych szuwarów
i turzycowisk (np. zespół z trzciną i pokrzywą Urtico-Phragmitetum lub turzycą błotną Caricetum acutiformis), które skutecznie wypierają cenne gatunki typowe dla łąk i torfowisk.

Na szczególne zainteresowanie (w miejscach odpływu wód ze źródlisk) zasługują liczne fitocenozy wód płynących ze związku Sparganio-Glycerion fluitantis, zwłaszcza rzadki zespół manny gajowej o podgórskim charakterze i zespół potocznika.

 

Roślinność mszysto-pływaczowa, mechowiskowa, torfowiskowa i mszarna

Niezwykle rzadkie torfowiska, zasilane przez wody bogate w węglan wapnia, występują
w dolinie Łęcznej i Zgniłej Strugi na terenie gminy Bobolice i Polanów. W takich warunkach rozwijają się unikatowe na Pomorzu zbiorowiska mszysto-turzycowe z klasy Caricetalia davallianae, obejmują one zespół ponikła skąpokwiatowego i zespól turzycy dwupiennej oraz wapniolubne zbiorowiska mszysto-pływaczowe z klasy Utricularietea intermedio-minoris.

Większe obszary dobrze zachowanych torfowisk soligenicznych pokrywają płaty roślinności z klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae, są to m.in.: mechowisko z bobrkiem trójlistkowym, mszar z turzycą dzióbkowatą oraz rzadki zespól turzycy obłej i turzycy nitkowatej. Zbiorowiska mechowiskowe stanowią siedliska dla wielu zagrożonych i wymierających gatunków w Polsce i Europie, takich jak: turzyca dwupienna, turzyca pchla, skalnica torfowiskowa, storczyk Traunsteinera, czy kruszczyk błotny. Dlatego wszystkie obszary mechowisk zasługują na szczególną ochronę.

W bardzo licznych na terenie subregionu oczkach dystroficznych, na powierzchni wody, tworzą się zwarte płaty mchów torfowych - tzw. „pła mszarne”. Jest to efekt ciągle postępującej sukcesji tych zbiorników do torfowisk mszarnych. Na powierzchni torfowców tworzą się rzadkie zespoły, takie jak: mszar przygiełkowy, zespół turzycy nitkowatej, zespół turzycy bagiennej, czy zespół bagnicy torfowej. Zbiorowiska te w swoim składzie obejmują szereg gatunków zagrożonych i chronionych, takich jak: rosiczki, przygiełka biała, turzyca bagienna, turzyca nitkowata, bagnica torfowa, bobrek trójlistkowy, czermień błotna, czy planktonożerne pływacze. Największym zagrożeniem dla tych cennych biotopów jest eutrofizacja i zmiana warunków wodnych, dlatego wszystkie oczka dystroficzne i pła mszarne powinny podlegać szczególnej ochronie.

Liczne torfowiska mszarne typu kotłowego są charakterystyczne elementem krajobrazu subregionu, a tym samym unikatowe w skali kraju. Porośnięte są przez specyficzną roślinność mszarną, zbudowaną głównie z mchów torfowych i niewielkiej ilości roślin naczyniowych oraz licznych krzewinek. W ich obrębie występuje szereg rzadkich zbiorowisk, takich jak: mszar przygiełkowy, mszar z wełnianką wąskolistną, mszar z wełnianką pochwowatą, mszar torfowca magellańskiego, mszar wrzoścowy i inne. W ich obrębie, oprócz szeregu gatunków wymienionych powyżej, rosną liczne krzewinki, takie jak: żurawina błotna, borówka bagienna, bagno zwyczajne, modrzewnica zwyczajna, bażyna czarna i ta najcenniejsza – wrzosiec bagienny oraz liczne torfowce w tym gatunki bardzo rzadkie. Największym zagrożeniem dla tych cennych torfowisk jest funkcjonowanie starego systemu melioracyjnego w lasach. Powoduje to niekontrolowane odwadnianie i przesuszanie złoża torfowego.

 

 

Roślinność wilgotnych łąk i zarośli

Do niedawna wilgotne łąki z klasy Molinio-Arrhenatheretea pokrywały znaczne obszary dolin rzecznych subregionu. Obecnie tylko znikome ich powierzchnie są do dziś użytkowane, pozostałe ulegają sukcesji w kierunku wielu innych zbiorowisk łąkowych, ziołoroślowych, szuwarowych i zarośli wierzbowych. Niezwykle cennymi fitocenozami łąkowymi są różne postacie łąk pełnikowych oraz zespół situ tępokwiatowego. Największe ich skupienia na Pomorzu (prawdopodobnie i w Polsce) znajdują się na terenie gminy Bobolice w dolinie Chocieli i Zgniłej Strugi. W ich obrębie, oprócz pełnika i situ tępokwiatowego, licznie rosną storczyki, takie jak: storczyk szerokolistny, storczyk plamisty, listera jajowata, podkolan biały i podkolan zielonawy oraz inne zagrożone gatunki, jak: bukwica zwyczajna, groszek błotny, dziewięciornik błotny, turzyca tunikowa, nasięźrzał pospolity, czy wielosił błękitny. Największym zagrożeniem dla tych bezcennych fitocenoz jest zaniechanie koszenia na dłuższy okres czasu

 

Roślinność leśna i zaroślowa

Szata roślinna licznych na terenie subregionu dolin rzecznych oraz obniżeń terenowych stale uwilgotnionych reprezentowana jest przez olsy źródliskowe i zarośla wierzbowe z klasy Alnetea glutinosae oraz łęgi olszowe i olszowo-jesionowe z klasy Querco-Fagetea.

Fenomenem w skali Pomorza i kraju jest obecność źródliskowych postaci buczyn oraz buczyn storczykowych. Ma to miejsce na obszarach nieaktywnych i przesuszonych kopuł źródliskowych w dolinie Debrzycy koło Drzewian. Żyzne buczyny odznaczają się dużym bogactwem florystycznym oraz udziałem gatunków rzadkich i zagrożonych, takich jak: czerniec gronkowy, rzeżucha niecierpkowa, wawrzynek wilczełyko, wyka leśna, żywiec bulwkowaty, paprotka zwyczajna, kalina koralowa i naturalne stanowiska bluszczu. Do osobliwości florystycznych subregionu należy obecność trzech storczyków leśnych – gnieźnika leśnego, buławnika czerwonego i obuwika pospolitego.

 

Roślinność suchych wrzosowisk i muraw

Najciekawszymi zbiorowiskami z klasy Nardo-Callunetea są suche wrzosowiska z wrzosem zwyczajnym, które występują w formie enklaw śródleśnych lub na skraju borów sosnowych. Roślinność murawowa z klasy Koelerio-Corynephoretea występuje na nielicznych stanowiskach, głównie w obrębie nasypów kolejowych koło Bobolic. Należy tu murawa szczotlichowa i murawa zawciągowa.

 

Roślinność synantropijna

Roślinność synantropijna reprezentowana jest przez dużą grupę zespołów antropogenicznych występujących na polach uprawnych i terenach ruderalnych. Z klasy Stellarietea mediae pospolite są zespoły chwastów upraw zbożowych. Zjawiskiem dość częstym jest występowanie na licznych odłogach całej mozaiki cennych chwastów z dominacją poszczególnych gatunków. Roślinność ruderalną z kasy Artemisietea vulgaris stanowią głównie zespoły nitrofilne
z dużym udziałem pokrzywy i podagrycznika.

 

2.1.     Ogólna charakterystyka flory

Flora roślin naczyniowych subregionu koszalińskiego charakteryzuje się bardzo dużym zróżnicowaniem fitogeograficznym. Znaczny udział we florze (a szczególnie w gminie Bobolice
i Polanów) odgrywają gatunki zaliczane do grupy gatunków górskich oraz subatlantyckich. Liczba roślin naczyniowych występujących spontanicznie na terenie subregionu kształtuje się następująco: gmina Będzino – 542, Biesiekierz – 512, Bobolice – 589, Koszalin – 778, Manowo – 486, Mielno – 486, Polanów – 869, Sianów – 461, Świeszyno – 602. Pełen wykaz flory znajduje się w operatach botanicznych poszczególnych gmin powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina.

Na szczególną uwagę i ochronę zasługują gatunki prawnie chronione, rzadkie i zagrożone, znajdujące się w Czerwonej Księdze Roślin i na Czerwonych Listach. Zostaną one scharakteryzowane w następnych rozdziałach.

 

2.2.     Ogólna charakterystyka fauny

Na podstawie analizy danych zawartych w inwentaryzacjach przyrodniczych gmin powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina opracowano wykaz gatunków bezkręgowców i kręgowców. Pełen wykaz gatunków fauny występującej na terenie powiatu koszalińskiego i miasta Koszalina znajduje się w operatach faunistycznych inwentaryzacji przyrodniczej poszczególnych gmin.
W niniejszym opracowaniu zwrócono uwagę na gatunki najcenniejsze, umieszczone w:

Europejskiej czerwonej liście zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem w skali światowej (pod red. Wajdy i Żurka),

Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (pod red. Głowacińskiego 1992),

Czerwonej księdze zwierząt kręgowych Pomorza Szczecińskiego (pod red. Zyski P. 1996),

Dyrektywie Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory,

Dyrektywie Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979r. w sprawie gatunkowej ochrony dzikich ptaków,

Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt.

 

Należy zaznaczyć, że bezkręgowce nie były przedmiotem szczegółowej inwentaryzacji faunistycznej. Za wiodące dla oceny zasobów fauny bezkręgowców przyjęto mięczaki związane ze środowiskiem wodnym, tj. ślimaki wodne i małże. Na terenie całego subregionu istnieje mozaika środowisk dogodnych jako miejsca rozrodu i przebywania dla tej grupy zwierząt. Tym niemniej bezkręgowce nie zostały poznane w stopniu pełnym.

W trakcie inwentaryzacji faunistycznej w poszczególnych gminach stwierdzono występowanie wielu cennych jak i pospolitych gatunków kręgowców. Najliczniej reprezentowaną grupą kręgowców w subregionie są ptaki, następnie kolejno ssaki, ryby, płazy i gady. Wykazy najcenniejszych gatunków przedstawiono w następnych rozdziałach.

 

1.     Formy ochrony przyrody wynikające z „Ustawy o ochronie przyrody”
i innych przepisów prawnych

 

Ustawa o ochronie przyrody przewiduje różne formy ochrony przyrody. W subregionie koszalińskim istnieje 649 obiektów przestrzennych oraz 170 punktowych, powołanych na podstawie wymienionej ustawy. Do istniejących obiektów chronionych należą:

• 10 rezerwatów przyrody,
• 4 obszary chronionego krajobrazu,
• 2 zespoły przyrodniczo-krajobrazowy,
• 627 użytków ekologicznych,
• 170 pomników przyrody,
• 6 stref ochronnych ptaków drapieżnych.

 

3.1.     Rezerwaty przyrody

Na terenie subregionu koszalińskiego Zarządzeniami Ministra powołano 10 rezerwatów przyrody. Wszystkie obejmują obszary, na których ekosystemy zachowane są w stanie naturalnym lub mało zmienionym. Istniejące materiały badawcze dowodzą dużego nagromadzenia w nich rzadkich gatunków roślin i ginących gatunków zwierząt, którym rezerwat umożliwia przetrwanie.

Poniżej przedstawiono ich wykaz, krótką charakterystykę przyrodniczą oraz wskazania dla Konserwatora Przyrody i dla organów zarządzających.

 

Rez. „Wierzchomińskie Bagno”

Zarządzenie MLiPD z dn. 4. 07. 1984 r. (M.P. nr 17 poz. 125).

Charakterystyka: Zarastający mszarem zbiornik wodny, z tworzącym się torfowiskiem wysokim, atlantyckim z właściwą mu roślinnością. Stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roślin oraz zwierząt.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Chronić biernie, zachować istniejące stosunki wodne, opracować plan ochrony.

 

Rez. „Parnowo”

Zarządzenie MLiPD z dnia 10.11.1976 (Monitor Polski nr 42 z dn. 8.12.1976)

Charakterystyka: Zarastający, wypłycony zbiornik wodny z licznymi pływającymi wyspami. Otoczony szuwarem, w przewadze trzcinowo-pałkowym oraz zaroślami wierzbowymi. Miejsce występowania wielu ptaków wodno-błotnych.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Zapobiegać nadmiernemu odpływowi wód z rezerwatu do wyrobisk, zachować właściwe stosunki wodne w rezerwacie i w jego sąsiedztwie, opracować plan ochrony.

 

Rez. „Buczyna”

Zarządzenie Ministra z dnia 04.07.1984 r. nr 17 poz. 125.

Charakterystyka: Fragment drzewostanu bukowego z licznymi pomnikowymi okazami drzew. Dominującym zbiorowiskiem roślinnym na terenie rezerwatu jest zespół kwaśnej buczyny niżowej. Najstarsze rosnące tu buki liczą od 120 do 150 lat i osiągają w pierśnicy 220-285cm.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Plan ochrony w trakcie opracowywania.

 

Rez. „Jezioro Szare”

Zarządzenie Ministra z dnia 12.07.1974r. nr 28 poz. 172.

Charakterystyka: Piękne jezioro o krystalicznie czystej wodzie, prawdopodobnie o największej przezroczystości na Pomorzu. Jest to jezioro lobeliowe z lobelią jeziorną, poryblinem jeziornym
i brzeżycą jednokwiatową. Na przyległych do jeziora mszarach licznie rośnie rosiczka okrągłolistna i rosiczka długolistna oraz bagno zwyczajne, bagnica torfowa i borówka bagienna.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Zachować obecne stosunki wodne, nie meliorować przyległych torfowisk, plan ochrony w trakcie opracowywania.

 

Rez. „Jezioro Piekiełko”

Zarządzenie Ministra z dnia 01.06.1965r. nr 39 poz. 196.

Charakterystyka: Rezerwat położony jest w rynnie jeziornej, wśród lasu bukowego porastającego strome zbocza jeziora. Na teranie rezerwatu stwierdzono interesujące elementy flory typowej dla jezior lobeliowych.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Zachować obecne stosunki wodne, plan ochrony
w trakcie opracowywania.

 

Rez. „Bielica”

Zarządzenie MLiPD z dn. 10.12.1971r.

Charakterystyka: Rezerwat stanowi część dużego kompleksu leśnego zwanego potocznie „Górą Chełmską”. Charakteryzuje się dużą wartością naukowo-dydaktyczną ze względu na unikalność
w tym regionie typowej gleby bielicowej żelazisto-próchniczej. Teren ten porasta zbiorowisko roślinne boru świeżego.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Należy zwracać uwagę, aby przy usuwaniu drzew martwych drzew i osłabionych nie uszkadzać pozostałych drzew oraz nie niszczyć istniejących podszytów i runa, nie zaśmiecać terenu rezerwatu, opracować plan ochrony.

 

Rez. „Jezioro Lubiatowskie”

Zarządzeniem Ministra Leśnictwa (MP Nr 65, poz. 761, s. 815).

Charakterystyka: Jezioro i jego otoczenie stanowi ogromną mozaiką roślinności wodnej, szuwarowej, łąkowej i leśnej; rozległe mokradła wyróżniają obiekt w krajobrazie. Jezioro Lubiatowskie jest naturalnym środowiskiem lęgowym łabędzia niemego i wielu innych ptaków wodno-błotnych.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Rezerwat wymaga opracowania planu ochrony.

 

Rez. Wieleń”

Zarządzenie MLiPD z 1 czerwca 1965 r.

Charakterystyka: Odcinek głębokiego jaru porośniętego lasem bukowym. Zbocza porośnięte kwaśną buczyną z dużym udziałem mchów. Na początkowo suchym dnie jaru pojawia się zasilany źródłami strumień, szybko przybierający w wodę, zasilany dodatkowo krótkimi, bocznymi dopływami spływającymi z bocznych źródlisk.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Chronić biernie, w trakcie opracowywania jest plan ochrony.

 

Rez. „Rezerwat na Rzece Grabowej”

Zarządzenie MLiPD z 10 grudnia 1970 r.

Charakterystyka: Rzeka Grabowa od źródeł aż do miejscowości Polanów zachowała swój naturalny, pierwotny charakter. Na odcinku rezerwatu posiada cechy rzeki górskiej z właściwym składem ichtiofauny. Stwierdzono tu liczne stanowiska pstrąga potokowego, strzebli potokowej, głowacza białopłetwego i miętusa.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Chronić biernie, wykonać plan ochrony.

 

Rez. „Jodły Karnieszewickie”

Zarządzenie MLiPD z dnia 16 stycznia 1978 roku (M.P. nr 4 z poz.20 z 1978 r.)

Charakterystyka: Na terenie rezerwatu dominuje drzewostan jodłowy. Jodła występująca współcześnie w rezerwacie pochodzi ze sztucznych nasadzeń. Na uwagę zasługuje również nieleśne zbiorowisko z kręgu torfowisk wysokich i przejściowych.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Wykonać zadania zapisane w nowym planie ochrony rezerwatu.

 

W stosunku do rezerwatów przyrody obowiązują zakazy wymienione w Art. 14.1. projektu Ustawy o Ochronie Przyrody z dnia 4 września 2003 roku.

 

3.2.     Obszary chronionego krajobrazu

Na terenie subregionu koszalińskiego istnieją 4 obszary chronionego krajobrazu. Powołane one zostały na podstawie ustawy o planowaniu przestrzennym (a nie na podstawie ustawy
o ochronie przyrody) i według Dziennika Urzędowego noszą nazwę stref chronionego krajobrazu. W niniejszym opracowaniu strefy te są traktowane jako obszary chronionego krajobrazu.

Wszystkie te obszary zostały utworzone Uchwałą Wojewody Koszalińskiego z dnia
17 listopada 1975r. X/46/75, Nr 9. poz. 49. Poniżej przedstawiono ich wykaz, krótką charakterystykę przyrodniczą oraz wskazania konserwatorskie i planistyczne.

 

 

OChK „Koszaliński Pas Nadmorski”

Gminy: Będzino, Manowo, Mielno, Sianów.

Charakterystyka: Obszar swoim zasięgiem obejmuje brzeg klifowy, porośnięty lasem sosnowo-brzozowym i brzeg morski; piaszczyste wydmy białe i szare z typową dla nich roślinnością; pofałdowany, pagórkowaty teren wysoczyzn morenowych, z licznymi obniżeniami wytopiskowymi okresowo wypełnionymi wodą, poprzecinany dolinami rzek i drobnych cieków, które kończą bieg w Bałtyku.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Pozostawić w niezmienionym stanie, prowadzić ekstensywną gospodarkę łąkową i pastwiskową, opracować dokumentację przyrodniczą; dla potrzeb powołania Koszalińskiego Parku Krajobrazowego zweryfikować granice obszaru.

 

OChK „Dolina Radwi”

Gminy: Bobolice, Świeszyno, Manowo.

Charakterystyka: Obszar swoim zasięgiem obejmuje rzekę Radew ze sztucznymi zbiornikami wodnymi – jezioro Rosnowo i Hajka w otoczeniu borów sosnowych. Na uwagę zasługują: cenne jeziora lobeliowe, torfowiska mszarne oraz rezerwat archeologiczny.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Opracować dokumentację przyrodniczą, powiększyć OChK o cenne obszary na terenie gminy Manowo i Świeszyno. Górną Radew włączyć do proponowanego Szczecinecko-Polanowskiego Parku Krajobrazowego.

 

OChK „Okolice Polanowa”

Gminy: Polanów

Charakterystyka: Niezwykle malowniczy i urozmaicony charakter krajobrazu, na który składają się liczne drzewostany lasów liściastych i świerczyn porastających liczne wysokie wzniesienia, pagórki oraz wąwozy.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Zakaz lokalizowania nowych obiektów zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska; dokonywania zmian stosunków wodnych, jeśli służą innym celom niż ochrona przyrody i zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz gospodarki rybackiej.

 

OChK „Okolice Żydowo-Biały Bór”

Gminy: Bobolice, Polanów

Charakterystyka: Duży kompleks leśny obejmujący niemal wszystkie typy siedliskowe lasów, różnego rodzaju tereny podmokłe, duże zbiorniki wodne oraz szczególnie urozmaicona rzeźba terenu była głównym argumentem za powołaniem obszaru chronionego krajobrazu.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Zakaz lokalizowania nowych obiektów zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska; dokonywania zmian stosunków wodnych, jeśli służą innym celom niż ochrona przyrody i zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz gospodarki rybackiej, nie budować stawów pstrągowych w obrębie źródlisk.

 

W stosunku do obszarów chronionego krajobrazu obowiązują zakazy wymienione w Art. 23.1. projektu Ustawy o Ochronie Przyrody z dnia 4 września 2003 roku.

 

3.3.     Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe

Na obszarze subregionu koszalińskiego dotychczas zostały powołane zaledwie 2 zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. W roku 1995 Wojewoda Koszaliński powołał na terenie gminy Bobolice ZPK „Dolina Rzeki Chociel”, (Rozporządzenie Wojewody z dnia 7 marca 1995 r. nr 3/95, Dz.U. Woj. Koszalińskiego nr 7, poz. 32). Drugi ZPK „Wąwozy Grabowe” został powołany
w granicach miasta Koszalin Rozporządzeniem Wojewody Koszalińskiego nr 4/95 z dnia

7 marca 1995r.

Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę przyrodniczą oraz wskazania konserwatorskie i planistyczne.

 

ZPK „Dolina Rzeki Chociel”

Charakterystyka: Obszar swoim zasięgiem obejmuje dolinę Chocieli z różnorodnymi zbiorowiskami bagiennymi i łąkowymi, w obrębie której występuje pełnik europejski oraz dwa inne gatunki chronione – wawrzynek wilcze-łyko i podkolan biały. Najnowsze badania wykazały występowanie wielu innych roślin prawnie chronionych i zagrożonych.

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Obszar wymaga natychmiastowych zabiegów ochrony czynnej – koszenia łąk; należy wskazać go jako obszar priorytetowy do uruchomienia programów rolno-środowiskowych w województwie zachodniopomorskim i powiecie koszalińskim oraz zachęcać rolników do jego realizacji; nie należy przekazywać łąk Nadleśnictwu, które wg przepisów unijnych nie będzie mogło skorzystać z programów rolno-środowiskowych; na podstawie badań proponuje się weryfikację granic i powiększenie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego.

 

ZPK „Wąwozy Grabowe”

Charakterystyka: Obiekt wyodrębnia się dzięki ukształtowaniu terenu oraz występującej drzewiastej i krzewiastej szacie roślinnej. Na uwagę zasługuje kilkanaście okazów drzew: dąbu szypułkowego, buka zwyczajnego. W składzie flory tego obszaru stwierdzono również obecność kilku gatunków chronionych

Wskazania konserwatorskie i planistyczne: Zabrania się: wprowadzenia zmian stosunków wodnych; niszczenia gleby; składowania odpadów i nieczystości; palenia ognisk; niszczenia drzew, krzewów
i innych roślin. Obecnie obszar jest zaśmiecony, a na dnie wąwozu płyną ścieki (!).

 

W stosunku do zespołów przyrodniczo-krajobrazowych obowiązują zakazy wymienione
w Art. 41.1. projektu Ustawy o Ochronie Przyrody z dnia 4 września 2003 roku.

 

3.1.     Użytki ekologiczne

Na tereni subregionu koszalińskiego znajduje się obecnie 627 użytków ekologicznych. Na terenie gminy Będzino Uchwałą Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dn. 31 sierpnia 1995r. zostały powołane 4 użytki ekologiczne.

Na terenie gminy Biesiekierz Uchwałą Nr XII/69/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28.12.1995r. zostały powołane 4 użytki ekologiczne.

Na terenie gminy Bobolice, Uchwałą Rady Miejskiej w Bobolicach z dnia 29 marca
1999 roku nr VII/60/99, powołano 404 użytki ekologiczne (liczba wydzieleń leśnych), o łącznej powierzchni 558,22 ha, położone na terenie nadleśnictwa Bobolice w obrębie Kurowo i Bobolice.

Istniejące na obszarze Koszalina użytki ekologiczne zostały powołane Uchwałą Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 1 grudnia 1995 roku (Nr XXI/150/95), według której za użytki ekologiczne uznano 9 obiektów. Są to nieużytki o łącznej powierzchni 26,63 ha, w tym pastwiska 17,04 ha i łąki 6,43 ha oraz bagna o łącznej powierzchni 3,16 ha, podległe Nadleśnictwu Karnieszewice i położone w granicach administracyjnych miasta Koszalina.

Na terenie gminy Sianów uznano, Uchwałą nr XXXI/128/96 Rady Miejskiej w Sianowie
z dnia 3 kwietnia 1996 roku, za użytek ekologiczny grunty pozostające w administrowaniu Nadleśnictwa Karnieszewice położone w obrębach ewidencyjnych: Kleszcze, Sucha Koszalińska, Iwięcino, Bielkowo, Karnieszewice, Węgorzewo Koszalinskie, Szczeglino, Szczeglino Nowe, Dąbrowa, Sieciemin, Ratajki, Sierakowo i miasto Sianów, o ogólnej powierzchni 190,46 ha.
W obrębie użytku ochronie podlegają bagna – pow.151,07 ha, łąki – pow. 30,57 ha, pastwiska – pow. 8,82 ha. Łącznie 121 obiektów.

Na terenie gminy Polanów istnieje 85 użytków ekologicznych, położonych na terenach zarządzanych przez Lasy Państwowe, a uznanych uchwałami Rady Gminy Polanów z 30 kwietnia 1996 r. Nr XXI/179/96, z 30 grudnia 1999 r. Nr XII/45/99, z 20 grudnia 1998 Nr IV/37/98.

Użytków ekologicznych nie zanotowano na terenie gminy Manowo, Mielno i Świeszyno.

Należy podkreślić, że wśród powołanych użytków ekologicznych znajduje się ogromna ilość obiektów bardzo cennych przyrodniczo, w obrębie których znajduje się cenne siedliska dla flory i fauny. Jednak wśród powołanych użytków ekologicznych jest znaczna część obiektów, które nie posiadają ewidentnych walorów florystycznych lub faunistycznych. A zastosowanie tej formy ochrony przyrody została ewidentnie nadużyte przez Nadleśnictwo Bobolice i Karnieszewice. Dlatego wszystkie użytki ekologiczne powinny zostać poddane szczegółowej inwentaryzacji przyrodniczej i weryfikacji, w szczególności:

§         obszary nie mające nic wspólnego z ochroną siedlisk przyrodniczych – wyłączenia leśne;

§         całkowicie odwodnione i zdegradowane torfowiska mszarne;

§         odwodnione i zdegradowane torfowiska zdolne do regeneracji;

§         porzucone łąki i pastwiska ubogie florystycznie i faunistycznie;

§         porzucone wilgotne łąki na torfowiskach zdolne do regeneracji;

§         wyłączone oczka i zadrzewienia śródpolne (ubogie florystycznie i faunistycznie) na gruntach porolnych, które w ostatnim czasie zalesiono.

 

W stosunku do użytków ekologicznych obowiązują zakazy wymienione w Art. 41.1. projektu Ustawy o Ochronie Przyrody z dnia 4 września 2003 roku.

 

3.2.     Pomniki przyrody

Na terenie subregionu koszalińskiego jako pomniki przyrody objęto ochroną 170 obiektów, w tym: pojedyncze drzewa, grupy drzew, aleje i głazy narzutowe. Ich wykaz i opis znajduje się
w operatach botanicznych poszczególnych gmin.

Pomniki przyrody znajduj się one na terenie następujących gmin:

• Biesiekierz (10 pomników przyrody) - Rozporządzenie Woj. Kosz. Nr 7/92 z dn. 08.09.92r. (Dz. Urz. Woj. Kosz. Nr 15 z dn. poz. 109 z dnia 30.09.92r.); Rozporządzenie Woj. Kosz. Nr 12/95 z dn. 28.12.95r. (Dz. U. Woj. Kosz. Nr 2 poz. 7 z dn. 12.01.96r.)
• Bobolice (17) - Rozporządzenie Wojewody Koszalińskiego z dnia 08.09.1992r. nr 7/92 (Dz. Urz. Woj. Kosz. nr 15 poz. 109 z dn. 30.09.1992r.); Rozporządzenie Wojewody nr 12/95
  z dnia 28 grudnia 1995r.
• Koszalin (59) - Rozporządzenie Wojewody Koszalińskiego nr 7/92 z dn. 8.09.1992 r.; Rozporządzenie Wojewody Koszalińskiego nr 12/95 z dnia 28.12.1995 r.; Uchwała
  Nr V/67/2003 Rady Miejskiej w Koszalinie z dn. 21.02.2003 r. poz.335.
• Manowo (5) - Rozporządzenie Wojewody Nr 12/95 z dnia 28 grudnia 1995r
• Mielno (3) - Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z 8 września 1992 r. (Dz. Urz. W K Nr 15 z 30.09.1992 r.); Rozporządzenie Wojewody Nr 12/95 z dnia 28 grudnia 1995r.; Uchwała Nr LIII/286/2003 Rady Gminy w Mielnie z dnia 28 czerwca 2003 r.
• Polanów (21) - Rozporządzenie Wojewody Koszalińskiego z dnia 08.09.1992r. nr 7/92 (Dz. Urz. Woj. Kosz. nr 15 poz. 109 z dn. 30.09.1992r.); Rozporządzenie Wojewody Nr 12/95
  z dnia 28 grudnia 1995r.
• Sianów (47) - Rozporządzenie Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z 8 września 1992 r. (Dz. Urz. W K Nr 15 z 30.09.1992 r.); Rozporządzenie Wojewody Nr 12/95 z dnia 28 grudnia 1995r; Uchwała Nr XLVIII/272/2002 Rady Miejskiej w Sianowie z dnia 16 marca 2002 r.; Uchwała Nr XI/60/03 Rady Miejskiej w Sianowie z dnia 11 września 2003r.
• Świeszyno (8) - Rozporządzenie Wojewody Koszalińskiego 12/95 z 28.12.1995r.

 

Dla potrzeb ewidencji pomników przyrody należy zweryfikować istnienie obiektów oraz ocenić stan zdrowotny dla pojedynczych drzewa, grup drzew i alei drzew.

W stosunku do pomników przyrody obowiązują zakazy wymienione w Art. 41.1. projektu Ustawy o Ochronie Przyrody z dnia 4 września 2003 roku.

 

3.3.     Miejsca rozrodu i stałego przebywania zwierząt gatunków chronionych strefowo

Na terenie subregionu koszalińskiego istnieją strefy ochronne dla zwierząt, ustanowione na podstawie § 2 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych
i Leśnictwa z 6 stycznia 1995 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Należą do nich strefy ochronne dla orła bielika, bociana czarnego, rybołowa i kani rudej znajdujące się w gminie Bobolice i Sianów.

Odnośnie stanowisk wyżej wymienionych gatunków zwierząt obowiązuje zakaz dokonywania zmian obejmujących wycinania drzew i krzewów, prowadzenia robót melioracyjnych, wznoszenia obiektów, urządzeń i instalacji oraz innych prac mających wpływ na ochronę miejsc rozrodu i regularnego przebywania gatunków chronionych, a także przebywania poza miejscami wyznaczonymi.

Na obszarze gminy Bobolice Zarządzeniem Wojewody Zachodniopomorskiego nr 6/2001
z dnia 10 stycznia 2001 r. zostało powołanych 5 stref wokół gniazd ptaków drapieżnych: 2 strefy wokół gniazd bielika w Nadleśnictwie Bobolice, 2 strefy wokół gniazd bociana czarnego
w Nadleśnictwie Bobolice, strefa wokół gniazda rybołowa w Nadleśnictwie Bobolice. Ponadto na obszarze gminy Bobolice Zarządzeniem Wojewody Zachodniopomorskiego nr 9/2001 z dnia
10 stycznia 2001 r. zostały powołane 2 strefy wokół gniazd ptaków drapieżnych: strefa wokół gniazda kani rudej w Nadleśnictwie Tychowo oraz wokół gniazda bociana czarnego
w Nadleśnictwie Tychowo.

Na obszarze gminy Sianów Rozporządzeniem Wojewody Zachodniopomorskiego
Nr 8/2001 z dn. 10 stycznia 2001 zostały powołane 3 strefy wokół gniazd ptaków drapieżnych
w Nadleśnictwie Karnieszewice: strefa wokół gniazda bielika, strefa wokół gniazda kani rudej oraz strefa wokół gniazda orlika krzykliwego.

 

3.4.     Gatunki flory prawnie chronione

Na terenie subregionu koszalińskiego, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska
z dnia 11 września 2001 r. w sprawie określenia listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą i częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów - Dz. U. Nr 106, poz. 1176 z dnia 29 września 2001, występuje 58 gatunków roślin ściśle chronionych i 22 gatunki chronione częściowo. Razem lista obejmuje 80 gatunków.

Ochronie ścisłej podlegają następujące gatunki: Arcydzięgiel nadbrzeżny, Barwinek pospolity, Bluszcz pospolity, Buławnik czerwony, Buławnik mieczolistny, Chrobotki – porosty, Cis pospolity, Dziewięćsił bezłodygowy, Gnieźnik leśny, Grążel drobny, Grążęl żółty, Grzybienie białe, Grzybienie północne, Jarząb szwedzki, Kosodrzewina, Kruszczyk błotny, Kruszczyk rdzawoczerwony, Kruszczyk szeroklistny, Lilia złotogłów, Limba, Listera jajowata, Lobelia jeziorna, Mącznica lekarska, Mikołajek polny, Obuwik pospolity, Orlik pospolity, Paprotka zwyczajna, Pełnik europejski, Pióropusznik strusi, Podgrzybek pasożytniczy, Podkolan biały, Podokolan zielonawy, Podrzeń żebrowiec, Poryblin jeziorny, Purchawica olbrzymia, Rokitnik zwyczajny, Rosiczka długolistna, Rosiczka okrągłolistna, Rosiczka pośrednia, Rosiczka obowata, Skrzyp olbrzymi, Śnieżyca wiosenna, Śnieżyczka przebiśnieg, Sromotnik bezwstydny, Storczyk Fuscha, Storczyk krwisty, Storczyk plamisty, Storczyk szerokolistny, Storczyk Traunsteinera, Szafirek drobnokwiatowy, Wawyrzynek wilczełyko, Wiciokrzew pomorski, Widłak goździsty, Widłak jałowcowaty, Widłak wroniec, Wielosił błękitny, Woskownica europejska i Wrzosiec bagienny.

Ochronie częściowej podlegają następujące gatunki: Aster gawędka, Bagno zwyczajne, Bielistka sina, Bobrek trójlistkowy, Centuria zwyczajna, tysięcznik, Cis pospolity, Goździk kartuzek, Goździk kropkowany, Kalina koralowa, Kocanki piaskowe, Konwalia majowa, Kopytnik pospolity, Kruszyna pospolita, Marzanka wonna, Naparstnica purpurowa, Pierwiosnka lekarska, Pierwiosnka wyniosła, Porzeczka czarna, Przylaszczka pospolita, Torfowce – wszystkie gatunki, Turzyca piaskowa i Wilżyna ciernista.

Wykaz gatunków roślin objętych ochroną ścisłą i częściową wraz z występowaniem
w poszczególnych gminach znajduje się w operatach szczegółowych inwentaryzacji przyrodniczej poszczególnych gmin.

 

3.5.     Gatunki fauny prawnie chronionej

Bezkręgowce

Na podstawie analizy materiałów inwentaryzacyjnych poszczególnych gmin subregionu stwierdzono 18 chronionych gatunków bezkręgowców. Są to następujące gatunki: Biegacz fioletowy, Biegacz gajowy, Biegacz gładki, Biegacz granulowany, Biegacz leśny, Biegacz ogrodowy, Biegacz skórzasty, Biegacz złocisty, Błotniarka otułka, Gałeczka rogowa, Gałeczka rzeczna, Groszkówka pospolita, Groszkówka prostokątna, Groszkówka rzeczna, Skójka gruboskorupowa, Skójka zaostrzona, Szczeżuja spłaszczona i Ślimak winniczek

Należy zaznaczyć, iż nie jest to pełen wykaz cennych gatunków bezkręgowców występujących w obrębie powiatu i miasta Koszalina.

 

Krągłouste i ryby

Na podstawie analizy inwentaryzacji przyrodniczych gmin stwierdzono, iż w subregionie koszalińskim występują 3 gatunki miogów. Ze względu na fakt, iż minogi są obecnie gatunkami rzadko lub bardzo rzadko występującymi w polskich wodach, zostały wykazane w Polskiej czerwonej księdze zwierząt (Głowaciński 2001) oraz Czerwonej liście zwierząt ginących
i zagrożonych w Polsce (Głowaciński 1992), a także Czerwonej Księdze zwierząt Pomorza Szczecińskiego (Zyska 1996). Ponadto gatunki te uznano za zagrożone w sąsiednich landach w Niemczech–Brandenburgii i Meklemburgii oraz znalazły się w wykazie gatunków chronionych Rozporządzeniem o ochronie gatunkowej zwierząt.

Na terenie subregionu stwierdzono również występowanie 31 gatunków ryb zagrożonych według regionalnych i ponadregionalnych oraz czerwonych ksiąg i list, jak i umieszczonych
w wykazach Dyrektyw i Konwencji międzynarodowych. Spośród tych gatunków 13 objętych jest ochroną gatunkową. Liczba ta nie jest zbyt wysoka, jak na warunki Pomorza, wynika ona prawdopodobnie ze słabego zbadania ichtiofauny. Na podkreślenie zasługuje występowanie - zarówno w Grabowej jak i Radwi - dobrze wykształconego zespołu ryb reofilnych, w skład którego wchodzą: pstrąg potokowy, lipień, głowacz białopłetwy, strzebla potokowa. Wykaz chronionych
i zagrożonych gatunków minogów i ryb obejmuje następujące gatunki: Alosa, Certa, Cierniczek, Ciosa (koza), Głowacz białopłetwy, Jaź, Jelec, Karaś srebrzysty, Kiełb, Kleń, Koza, Lin, Lipień, Łosoś, Miętus, Minóg morski, Minóg rzeczny, Minóg strumieniowy, Parposz, Piskorz, Pstrąg potokowy, Różanka (siekierka), Sandacz, Śliz, Słonecznica, Strzebla potokowa, Sum

Szczupak, Troć wedrowna, Ukleja i Węgorz

 

Kręgowce

Na obszarze subregionu koszalińskiego stwierdzono występowanie wielu cennych jak
i pospolitych gatunków kręgowców. Wykazy wszystkich gatunków przedstawiono w operatach faunistycznych inwentaryzacji przyrodniczej poszczególnych gmin. Najliczniej reprezentowaną grupą kręgowców są ptaki następnie kolejno ssaki, ryby, płazy i gady.

Płazy i gady

Wszystkie gatunki płazów i gadów w subregionie należą do chronionych według rozporządzenia o ochronie gatunkowej, część z nich wymieniana jest również na różnych czerwonych listach gatunków zagrożonych wyginięciem.

Na terenie subregionu koszalińskiego płazy należą do gromady licznie reprezentowanej, zarówno pod względem liczby stwierdzonych gatunków, jak i liczebności. Duży wpływ na taki stan ma występowanie licznych zbiorników wodnych i związanych z nimi terenów podmokłych oraz niewielkich, najczęściej płytkich oczek śródpolnych i śródleśnych. Na 18 gatunków płazów występujących w Polsce, na terenie subregionu stwierdzono 13 gatunków, wszystkie objęte ochroną gatunkową. Są to następujące gatunki: Grzebiuszka ziemna, Kumak nizinny, Ropucha paskówka, Ropucha szara, Ropucha zielona, Rzekotka drzewna, Traszka grzebieniasta, Traszka zwyczajna, Żaba jeziorkowa, Żaba moczarowa, Żaba śmieszka, Żaba trawna i Żaba wodna.

Na podstawie danych z inwentaryzacji przyrodniczych stwierdzono, iż na 9 gatunków gadów występujących w Polsce, w powiecie znajduje się 5 gatunków, z których wszystkie podlegają ochronie. Są to następujące gatunki: Jaszczurka zwinka, Jaszczurka żyworodna, Padalec zwyczajny, Zaskroniec zwyczajny i Żmija zygzakowata.

 

Ptaki

Ptaki są najliczniej reprezentowaną gromadą spośród kręgowców. Reprezentują one wiele adaptacji do różnych typów środowiska jako rozwiązań strategii życiowych. Jest to także grupa kręgowców, którą najłatwiej obserwować w warunkach terenowych.

Prawie wszystkie gatunki ptaków w Polsce objęte są ochroną gatunkową. Prawie wszystkie znalazły się na listach Konwencji i Dyrektyw międzynarodowych oraz na listach gatunków zagrożonych na podstawie różnych czerwonych list i ksiąg regionalnych, krajowych
i międzynarodowych. Większość gatunków ptaków rozradza się na terenie subregionu. Wykaz najcenniejszych gatunków ptaków występujących na terenie subregionu koszalińskiego obejmuje 95 gatunków: Bąk, Batalion, Kszyk, Białorzytka, Biegus zmienny, Bielik, Błotniak łąkowy, Błotniak stawowy, Błotniak zbożowy, Bocian biały, Bocian czarny, Brodziec krwawodzioby, Brodziec piskliwy, Brodziec samotny, Brzęczka, Brzegówka, Cyraneczka, Cyranka, Czajka, Czapla siwa, Czernica, Derkacz, Dzięcioł czarny, Dzięcioł zielony, Dzierzba gąsiorek, Dzierzba srokosz, Dziwonia, Gągoł, Gawron, Gęś gęgawa, Głowienka, Gołąb siniak, Jastrząb gołębiarz, Kania czarna, Kania rdzawa, Kląskawka, Kobuz, Kokoszka wodna, Kormoran (czarny), Krakwa, Krętogłów, Krogulec, Kropiatka, Kruk, Kulik wielki, Kuropatwa, Łabędź niemy, Łęczak, Lelek, Lodówka, Mewa mała, Mewa pospolita, Mewa śmieszka, Mewa srebrzysta, Muchołówka mała, Nurogęś, Ohar, Orlik krzykliwy, Orzechówka, Perkoz dwuczuby, Perkoz rdzawoszyi, Perkozek, Płaskonos, Pliszka górska, Płomykówka, Pluszcz, Podróżniczek, Pójdźka, Przepiórka, Puchacz, Pustułka, Remiz, Rożeniec, Rybitwa czarna, Rybitwa zwyczajna, Rybołów, Rycyk, Sieweczka obrożna, Sieweczka rzeczna, Słonka, Sokół wędrowny, Sowa błotna, Sowa uszata, Strumieniówka,, Świergotek polny, Świerszczak, Świstun, Trzciniak, Trzmielojad, Wąsatka, Włochatka, Wodnik, Zimorodek, Zniczek i Żuraw.

 

Ssaki

Ssaki są drugą co do liczebności gromadą kręgowców występujących na terenie subregionu koszalińskiego. Po przeanalizowaniu dostępnych danych inwentaryzacyjnych stwierdzono
27 gatunków ssaków zagrożonych na podstawie czerwonych ksiąg i list regionalnych, krajowych i międzynarodowych oraz Konwencji i Dyrektyw międzynarodowych. Spośród ssaków zagrożonych 16 objętych jest ochroną gatunkową: Bóbr, Borowiec wielki, Foka obrączkowana (nerpa), Foka pospolita, Foka szara, Gacek wielkouch, Gronostaj, Jeż wschodni, Jeż zachodni, Karlik malutki, Kret europejski, Łasica, Morświn, Smużka, Wiewiórka i Wydra.

 

Gatunki zagrożone to: Borsuk, Kuna domowa (kamionka), Kuna leśna (tumak), Łoś, Mysz polna, Mysz zaroślowa, Nornik północny, Sarna, Tchórz zwyczajny, Jeleń europejski i Zając szarak.

 

3.1.     Siedliska prawnie chronione

Na podstawie ustawy o Ochronie Przyrody i rozporządzenia Ministra Środowiska
z 14 sierpnia 2001r. (Dz.U. Nr 92 z 3 września 2001r.) w sprawie określenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie (wyróżnianych zazwyczaj na podstawie zbiorowisk roślinnych), na terenie subregionu koszalińskiego prawnej ochronie podlegają 32 siedliska przyrodnicze, są to:

§         Starorzecza i inne naturalne

§         Naturalne dystroficzne zbiorniki wodne

§         Naturalne eutroficzne zbiorniki wodne

§         Jeziora lobeliowe

§         Zbiorowiska włosieniczników

§         Śródlądowe murawy napiaskowe

§         Wilgotne wrzosowiska z wrzoścem bagiennym

§         Suche wrzosowiska

§         Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe

§         Nizinne ziołorośla okrajkowe i nadrzeczne

§         Mokre łąki użytkowane ekstensywnie

§         Niżowe łąki użytkowane ekstensywnie

§         Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą

§         Torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do regeneracji

§         Torfowiska przejściowe i trzęsawiska

§         Obniżenia dolinkowe i pła mszarne

§         Torfowiska nakredowe

§         Torfowiska alkaliczne - mechowiska

§         Szuwary wielkoturzycowe

§         Żyzne buczyny

§         Kwaśna buczyna niżowa

§         Grąd subatlantycki

§         Grąd środkowoeuropejski

§         Ciepłolubne buczyny storczykowe

§         Acidofilne dąbrowy i acidofilny las brzozowo-dębowy

§         Brzezina bagienna

§         Sosnowy bór bagienny

§         Łęgowe lasy dębowo-wiązowo-jesionowe

§         Łęg jesionowo-olszowy

§         Bagienne solniska nadmorskie

§         Inicjalne stadia nadmorskich wydm białych

§         Nadmorskie wydmy szare

§         Nadmorskie wrzosowiska bażynowe

§         Lasy mieszane na wydmach nadmorskich

§         Podmokłe łąki eutroficzne i kalcyfilne

§         Olsy i łozowiska

§         Źródliska niewapienne

§         Źródliska wapienne

 

Wykaz i lokalizacje siedlisk prawnie chronionych znajduje się w operatach szczegółowych inwentaryzacji przyrodniczej w poszczególnych gminach subregionu.

 

3.2.     Elementy Ekologicznej Sieci Obszarów Chronionych (ESOCh)

Ekologiczny System Sieci Obszarów Chronionych (ESOCh) to koncepcja ochrony przyrody mająca na celu w dłuższej perspektywie czasu ochronę, zachowanie, bądź restytucję walorów przyrodniczych, opracowana w latach siedemdziesiątych XX wieku i będąca podstawą przyjętej przez Sejm polityki ekologicznej państwa. Zamysł ten stał się możliwy do zrealizowania na drodze działań w skali międzynarodowej dzięki powstałej w latach dziewięćdziesiątych XX wieku koncepcji stworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej (ECONET). W ramach tej koncepcji dla Polski zaproponowano utworzenie krajowej sieci ECONET-PL, a propozycje te opisano w pracy „Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET – POLSKA Liro (1995).

Zarówno system ESOCh jak i ECONET-PL można uznać za koncepcje oparte na podobnych zasadach i stawiające te same cele do osiągnięcia. Autorzy ECONET opracowali jednak wciąż doskonałe metody zmierzające do zidentyfikowania i wyłonienia obszarów tworzących sieć ekologiczną. W obwieszczeniu prezesa Rady Ministrów z 26 lipca 2001r. (MP nr 26/01 poz.432) ogłoszono założenia polityki proekologicznej państwa. W dokumencie tym w rozdz. III ust. 2.2.4. opisywana jest rola i znaczenie ECONET-PL w kształtowaniu krajowej sieci ekologicznej.

W niniejszym opracowaniu sieć nazwano ESOCh ze względu na istniejące odniesienia prawne w Polsce (np. w Ustawie o ochronie przyrody).

Tworząc system ESOCh przyjęto, że sieć ekologiczna ma strukturę hierarchiczną, a więc jej elementy mogą być wyróżnione na różnych poziomach: lokalnym, regionalnym, krajowym
i międzynarodowym.

Sieć tworzą strefy węzłowe i wiążące je korytarze ekologiczne oraz obszary podlegające unaturalnieniu.

Na poziomie lokalnym, za jaki można uznać poziom gminy i powiatu, elementy sieci są obszarami węzłowymi. Jednocześnie pełnią one funkcje korytarzy ekologicznych na wyższym poziomie organizacji, np. regionalnym. Stąd elementy cząstkowe, wyróżnione w trakcie wykonywanej inwentaryzacji przyrodniczej, stanowią część bardziej złożonego systemu krajowego, a następnie międzynarodowego. Bardzo istotne jest więc określenie walorów przyrodniczych obszarów na podstawowym, lokalnym poziomie. W nowoczesnym podejściu do idei ochrony przyrody ESOCh jest bardzo istotny. Umożliwia zaplanowanie i realizację zadań o doniosłym znaczeniu dla zachowania zasobów przyrody i jej różnorodności w dłuższej i szerszej perspektywie (czasowej i przestrzennej).

Obszary podlegające unaturalnieniu mogą występować jako zasadnicze elementy sieci (obszarów rdzeniowych – węzłowych i korytarzy ekologicznych). Mogą to być obszary zdegradowane w wyniku skażenia środowiska przyrodniczego i intensywnych form użytkowania, ale z zachowanymi cechami siedliska, co daje szansę na odtworzenie poprzedniego układu. Zaliczono do nich także obszary, których walory mogą być przywrócone przez stosowanie proekologicznych form gospodarowania, np. lasy gospodarcze i użytkowane agrocenozy.

Fragmenty ESOCh jak dotąd nie zostały wyodrębnione jako obiekty ochrony przyrody. Ustawa o ochronie przyrody określa w art. 13 ust. 2 jako obiekty krajowego systemu ochrony przyrody – parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu. Elementy ESOCh to obiekty, których powierzchnia wynosi od kilku arów do kilkuset hektarów. Pełnią one rolę miejsc rozrodu i stałego przebywania zwierząt. Szlaki migracji flory
i fauny stanowią również refugia szaty roślinnej o naturalnym oraz seminaturalnym charakterze. Są to głównie lasy, bagna, torfowiska, jeziora lub oczka wodne albo trzcinowiska, doliny rzek
i strumieni, ciągi zadrzewień.

 

 

3.10.1.  Korytarze ekologiczne

Korytarz ekologiczny jest drogą przepływu materii, energii i migracji organizmów. Pełni funkcję przewodząco-łącznikową (generująco-zbierającą). Rozróżniane są dwa typy korytarzy – liniowe i pasowe.

Istotną cechą korytarza są jego wymiary. Szerokość obszaru pełniącego rolę korytarza nie powinna być mniejsza niż 500 m, a korytarza rangi europejskiej powinna być kilkukilometrowej szerokości. Miejsca zwężenia powinny być uważane za obszary zwiększonego zagrożenia ich ciągłości. Cechą istotną jest także jego długość. Można przyjąć założenie, iż im długość korytarza jest większa, tym efektywność jego funkcjonowania jest mniejsza. Warunki bytowania gatunków roślin i zwierząt w korytarzach są gorsze niż w obszarach węzłowych.

Na terenie subregionu koszalińskiego znajdują się korytarze ekologiczne o znaczeniu krajowym, są to:

§         Rzeka Radew - korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym, oznaczony symbolem „5k Radew”. Korytarz ten łączy obszary węzłowe: Wybrzeża Bałtyku i Pojezierza Kaszubskiego (przebiega przez gminy: Polanów, Bobolice, Biesiekierz, Manowo, Świeszyno).

§         Rzeka Grabowa – korytarz o znaczeniu krajowym (przebiega przez gminy: Polanów, Sianów.

§         Korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym łączący obszar Wybrzeża Bałtyku
i Pojezierza Kaszubskiego obejmujący: kompleks Góry Chełmskiej, rzekę Dzierżęcinkę łączącą jezioro Lubiatowskie z jez. Jamno oraz lokalną ostoję przyrody o nazwie „Lasy Mścickie”.

 

Do ważniejszych na terenie subregionu koszalińskiego korytarzy ekologicznych
o znaczeniu lokalnym należą: dolina Mszanki, Polnicy, Pustynki, Wielenki, Czarnej, Chotli, Chocieli, Unieści, Polnicy, Bielawy, Młynówki, pas nadmorski z jeziorem Jamno i Bukowo oraz Unieskimi Moczarami oraz dolinki innych cieków i rynien subglacjalnych na terenowe całego subregionu. Na ich obszarze nie należy realizować przedsięwzięć mogących przerwać naturalny charakter korytarza ekologicznego.

 

3.10.2.  Strefy węzłowe – biocentra

Obszary węzłowe stanowią tereny o złożonej, mozaikowej strukturze krajobrazowej z występującymi obok siebie różnymi ekosystemami. Cechuje je dominacja zbiorowisk naturalnych lub prawie naturalnych, a także obecność ugrupowań związanych z nimi szeregami ekologicznymi bądź sukcesyjnymi. W ich skład wchodzi roślinność z licznymi stanowiskami gatunków prawnie chronionych oraz rzadkich regionalnie. Obiekty te posiadają wysokie walory wizualne, na przykład związane z obecnością wód, panoram i osi widokowych. Wyodrębnione obiekty węzłowe przeważnie są otoczone przestrzenią mocno przeobrażoną – obszarami rolniczymi.

Na terenie subregionu koszalińskiego znajdują się dwa obszary węzłowe o znaczeniu międzynarodowym. Są to:

§         Obszar Wybrzeża Bałtyku 02M - występuje tu szczególnie duża mozaika siedlisk nadmorskich, sprzyjająca dużej różnorodności biologicznej, o wielkiej rozmaitości zachowanych zbiorowisk naturalnych i półnaturalnych.

§         Obszar Pojezierza Kaszubskiego 09M – występuje tu szczególnie duża mozaika siedlisk w pasie pojezierzy, sprzyjająca dużej różnorodności biologicznej, o wielkiej rozmaitości zachowanych zbiorowisk naturalnych i półnaturalnych.

I.                Stan i tendencje oraz źródła przeobrażeń środowiska naturalnego subregionu

 

1.     Obszary zdegradowane krajobrazowo

 

Mimo dobrego stanu środowiska przyrodniczego subregionu koszalińskiego, dostrzega się także zmiany ekologiczne prowadzące do obniżenia walorów przyrodniczych, turystycznych
i estetycznych krajobrazu. Dokonujące przekształcenia związane są głównie z działalnością człowieka oraz z gospodarką rolną i leśną, wydobyciem surowców mineralnych, rozwojem urbanizacji i niewłaściwym zagospodarowaniem turystycznym. W wyniku działalności człowieka zachodzą zmiany w rzeźbie terenu, szacie roślinnej i stosunkach wodnych.

Do obszarów degradująco wpływających na krajobraz subregionu należą:

• drogi o znaczeniu krajowym i lokalnym;
• linia kolejowa Gdańsk – Szczecin;
• nasypy obecnie nieużywanej i w znacznej części zniszczonej linii kolejki wąskotorowej;
• sieć elektro-energetyczna, a szczególnie linie wysokiego napięcia;
• odkrywkowa eksploatacja surowców mineralnych;
• nieczynne wyrobiska, które nie zostały właściwie zrekultywowane i potencjalnie mogą stać miejscem dzikiego składowania odpadów;
• składowisko odpadów komunalnych w Sianowie;
• nielegalne wysypiska śmieci;
• inne „dzikie” wysypiska śmieci, które spotkać można często na poboczach polnych dróg, nad jeziorami, w wąwozach, na terenach leśnych, czy na nasypach kolejowych;
• funkcjonowanie starego systemu melioracyjnego (głównie w lasach), za pomocą którego wciąż odwadnianych jest wiele cennych mokradeł i oczek wodnych;
• teren starej, nieczynnej oczyszczalni ścieków przy ul. Batalionów Chłopskich w Koszalinie;

§         nieuregulowana gospodarka wodno-ściekowa w wielu gminach - niekontrolowany zrzut ścieków do jezior, rzek i mniejszych cieków;

§         zanieczyszczone jezioro Jamno;

• gazociąg wysokoprężny przecinający teren gminy z Bonina do Starych Bielic, ze stacją redukcyjną w Chałupach;
• dawne lotnisko wojskowe w Zegrzu Pomorskim i zlokalizowane na jego terenie zbiorniki paliwowe, składowiska śmieci i zużytych części;

§         wielkotowarowe fermy trzody chlewnej;

• porzucone obiekty porolnicze.

 

Silnie przekształcony w wyniku zabudowania przez obiekty przemysłowe jest również rejon elektrowni wodnej Żydowo. Rurociąg prowadzący wodę, sam budynek elektrowni oraz linie wysokiego napięcia stanowią antropogeniczny element w krajobrazie. Ponieważ jednak elektrownia sama w sobie jest unikatowym zabytkiem techniki i atrakcją krajoznawczą, „naturalno-przemysłowy” krajobraz jej otoczenia może być uznany za lokalną osobliwość i atrakcję.

Istotny element antropogeniczny w krajobrazie stanowi też maszt telewizyjny w Gołogórze, i on jednak od dawna wkomponował się w świadomość społeczności lokalnej.

 

2.     Odpady

 

            Szczegółowe informacje o odpadach wytwarzanych w subregionie oraz sposób ich unieszkodliwiania zostaną podane w opracowywanym obecnie „Planie Gospodarki Odpadami dla Miasta Koszalina i Powiatu Koszalińskiego”.

 

2.1.     Odpady komunalne

W mieście Koszalinie i w powiecie koszalińskim, podobnie jak w całym województwie, odpady komunalne w zdecydowanej większości są zagospodarowane w sposób tradycyjny, tj. poprzez ich składowanie. Należy jednak podkreślić, że w wyniku działalności Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Koszalinie systematycznie i dość dynamicznie rozwija się system, selektywnej zbiórki odpadów komunalnych u źródła ich powstawania. Zrealizowane w ostatnim okresie inwestycje na składowisku odpadów w Sianowie umożliwią dalszy odzysk surowców wtórnych poprzez ich wydzielenie ze strumienia odpadów trafiających na składowisko.

Składowane, niesegregowane odpady stanowią jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska przyrodniczego, zwłaszcza w przypadku, gdy nie są one właściwie zabezpieczone, jak np. na tzw. dzikich wysypiskach, czy wysypiskach nieposiadających odpowiedniej infrastruktury technicznej. Składowane odpady zagrażają wodom powierzchniowym i podziemnym oraz glebie poprzez powstające odcieki, a w powietrzu poprzez wydzielanie się substancji gazowych i pyłowych.

W mieście Koszalin i w powiecie koszalińskim wytworzono w roku 2001 następujące ilości odpadów (na podstawie WIOŚ):

• odpady komunalne                              75577 Mg;
• odpady inne niż komunalne                  82000,68 Mg;
• odpady niebezpieczne              80540,33 Mg;

 

Razem:                  238118,01 Mg.

 

Rysunek nr 1:   Ilość odpadów komunalnych wytworzonych na terenie miasta i powiatu Koszalin
w 2001 roku.

<v:shapetype id=_x0000_t75 coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" filled="f" stroked="f"> <v:stroke joinstyle="miter"></v:stroke><v:formulas><v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"></v:f><v:f eqn="sum @0 1 0"></v:f><v:f eqn="sum 0 0 @1"></v:f><v:f eqn="prod @2 1 2"></v:f><v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"></v:f><v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"></v:f><v:f eqn="sum @0 0 1"></v:f><v:f eqn="prod @6 1 2"></v:f><v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"></v:f><v:f eqn="sum @8 21600 0"></v:f><v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"></v:f><v:f eqn="sum @10 21600 0"></v:f></v:formulas><v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"></v:path></v:shapetype><v:shape id=_x0000_i1025 style="WIDTH: 344.25pt; HEIGHT: 197.25pt" type="#_x0000_t75" o:ole=""><v:imagedata src="file:///C:%5C%5C%5C%5CDOCUME%7E1%5C%5C%5C%5Ckozi%5C%5C%5C%5CUSTAWI%7E1%5C%5C%5C%5CTemp%5C%5C%5C%5Cmsohtml1%5C%5C%5C%5C01%5C%5C%5C%5Cclip_image001.emz" o:title=""></v:imagedata></v:shape>

2.2.     Odpady inne niż komunalne

Odpady inne niż komunalne to przede wszystkim odpady przemysłowe. Z danych WIOŚ wynika, że w Koszalinie i w powiecie koszalińskim w latach 1999-2001 wytworzono następujące ilości odpadów innych niż komunalne.

 

 

Tabela nr 8:      Zestawienie i ilości odpadów innych niż komunalne w Koszalinie i powiecie koszalińskim w tonach [Mg].

Rok	Ogółem		Tymczasowo składowane		Wykorzystane		Unieszkodliwione		Składowiska		Ogółem Koszalin i powiat koszaliński
	Koszalin	Powiat Koszalin	Koszalin	Powiat Koszalin	Koszalin	Powiat Koszalin	Koszalin	Powiat Koszalin	Koszalin	Powiat Koszalin
1999	36419,0	8963,0	23048,4	8540,4	76,4	3,9	13293,6	418,3	0,015	0	45382,0
2000	44366,50	20209,24	5,75	205,85	30374,33	12576,47	6271,0	47,28	1155,92	719,90	64575,74
2001	50294,56	31706,12	75,22	246,20	38885,38	11626,07	535,53	17223,93	10798,43	2609,92	82000,68

Źródło: Raporty o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim.

 

Rysunek nr 2:   Odpady inne niż komunalne wytworzone na terenie Koszalina i powiatu koszalińskiego w latach 1999-2001.

<v:shapetype id=_x0000_t75 coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" filled="f" stroked="f"><v:stroke joinstyle="miter"></v:stroke><v:formulas><v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"></v:f><v:f eqn="sum @0 1 0"></v:f><v:f eqn="sum 0 0 @1"></v:f><v:f eqn="prod @2 1 2"></v:f><v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"></v:f><v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"></v:f><v:f eqn="sum @0 0 1"></v:f><v:f eqn="prod @6 1 2"></v:f><v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"></v:f><v:f eqn="sum @8 21600 0"></v:f><v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"></v:f><v:f eqn="sum @10 21600 0"></v:f></v:formulas><v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"></v:path></v:shapetype><v:shape id=_x0000_i1025 style="WIDTH: 339.75pt; HEIGHT: 207pt" type="#_x0000_t75" o:ole=""><v:imagedata src="file:///C:%5C%5C%5C%5CDOCUME%7E1%5C%5C%5C%5Ckozi%5C%5C%5C%5CUSTAWI%7E1%5C%5C%5C%5CTemp%5C%5C%5C%5Cmsohtml1%5C%5C%5C%5C01%5C%5C%5C%5Cclip_image001.emz" o:title=""></v:imagedata></v:shape>

 

2.3.     Odpady niebezpieczne

W strumieniu odpadów odpady niebezpieczne zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów. (Dz. U. Nr 112 poz. 1206).

W załączeniu nr 4 do Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. 2001 nr 62, poz. 628) podano właściwości odpadów, które powodują, że odpady są niebezpieczne. Odpady niebezpieczne w województwie zachodniopomorskim stanowiły zaledwie 1,6 % (80 540 Mg) całego strumienia odpadów wytworzonych w 2001 r. Wśród największych wytwórców odpadów niebezpiecznych, wymienionych w Raporcie WIOŚ z roku 2002. Wymieniono Szpital Wojewódzki im. Kopernika w Koszalinie (109,8 Mg).

 

Tabela nr 9:      Opady niebezpieczne wytworzone w 2001 r. w Mg.

Powiat/miasto	Odpady niebezpieczne wytworzone w 2001 roku [Mg]
	Ogółem	Tg	W*	U*	S
koszaliński	26,094	0,803	9,227	16,064	0
Koszalin	356,305	6,530	39,859	308,266	1,830
Ogółem	80 540,330	745,020	59 155,595	21 337,129	55,048

W - wykorzystane, U - unieszkodliwione, S - składowane, Tg - tymczasowo gromadzone

Źródło: Raport WIOŚ w 2001 r.

 

Unieszkodliwianie odpadów medycznych powstających w Szpitalu Wojewódzkim w Koszalinie odbywa się poprzez spalanie odpadów w piecu do spalania odpadów połączonego z centralną kotłownią szpitalną. Od początku 2001 r. odpady szpitalne unieszkodliwione są w nowo wybudowanej spalarni odpadów typu SP-100. Unieszkodliwianie odpadów odbywa się w dwóch etapach. I etap – w komorze spalania w temperaturze 850÷900 °C przy kontrolowanym dopływie powietrza. II etap – w termo reaktorze następuje dopalenie gazów w temperaturze 1100÷1200 °C przy kontrolowanym nadmiarze powietrza i czasie przetwarzania nie krótszym niż 2 sekundy. Odpady powstające w wyniku termicznego przekształcania odpadów medycznych poddawane są procesowi cementowaniu i jako obojętne (nieszkodliwe) są wywożone na składowisko w Kobiernikach k/Płocka.

 

1.     Stan i tendencje zmian jakości powietrza

 

Jakość powietrza atmosferycznego zależy przede wszystkim od emitowanych, czyli wprowadzanych do tego powietrza, bezpośrednio lub pośrednio, substancji powstających wyniku działalności człowieka. Główne rodzaje i ilości zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery powstają w wyniku spalania różnego rodzaju paliw. Substancje chemiczne wprowadzane do powietrza w największych ilościach to: CO₂, SO₂, NO₂, pył, CO.

Emisję zanieczyszczeń do atmosfery na terenie województwa zachodniopomorskiego oraz na terenie miasta Koszalina i powiatu koszalińskiego w latach 2000 – 2001 przedstawiają tabele i rysunki poniżej.

 

Tabela nr 10:    Emisja zanieczyszczeń do atmosfery na terenie województwa zachodniopomorskiego w latach 2000-2001.

Rodzaj zanieczyszczenia	2000 r.	2001 r.
	[tys. Mg]
Dwutlenek siarki	49,2	44,8
Dwutlenek azotu	21,1	20,0
Pyły ogółem	7,7	7,1
Tlenek węgla	7,1	7,2
Dwutlenek węgla	9519,3	8827,0

Źródło: danych GUS

 

Tabela nr 11:    Emisja zanieczyszczeń do atmosfery na terenie miasta Koszalin i powiatu koszalińskiego w latach 2000-2001.

Rodzaj zanieczyszczenia	2000 r.		2001 r.		Ogółem
	m. Koszalin	Powiat Koszalin	m. Koszalin	Powiat Koszalin	2000	2001
Dwutlenek siarki	517	190	564	256	707	820
Dwutlenek azotu	162	39	154	40	201	194
Pyły ogółem	248	74	272	84	322	356
Dwutlenek węgla	167874	10582	181873	9671	178456	191544

Źródło: Danych GUS

 

 

 

Rysunek nr 3:   Emisja zanieczyszczeń powietrza w 2001r.

<v:shapetype id=_x0000_t75 coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" filled="f" stroked="f"> <v:stroke joinstyle="miter"></v:stroke><v:formulas><v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"></v:f><v:f eqn="sum @0 1 0"></v:f><v:f eqn="sum 0 0 @1"></v:f><v:f eqn="prod @2 1 2"></v:f><v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"></v:f><v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"></v:f><v:f eqn="sum @0 0 1"></v:f><v:f eqn="prod @6 1 2"></v:f><v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"></v:f><v:f eqn="sum @8 21600 0"></v:f><v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"></v:f><v:f eqn="sum @10 21600 0"></v:f></v:formulas><v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"></v:path></v:shapetype><v:shape id=_x0000_i1025 style="WIDTH: 357pt; HEIGHT: 510pt" type="#_x0000_t75" o:allowoverlap="f"><v:imagedata src="file:///C:%5C%5C%5C%5CDOCUME%7E1%5C%5C%5C%5Ckozi%5C%5C%5C%5CUSTAWI%7E1%5C%5C%5C%5CTemp%5C%5C%5C%5Cmsohtml1%5C%5C%5C%5C01%5C%5C%5C%5Cclip_image001.png" o:title="Rys"></v:imagedata></v:shape>

 

Źródło: WIOŚ

 

Wielkości najwyższych dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczających powietrzu (NDS) określone są rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Leśnych z dnia 28 kwietnia 1999 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355), a mianowicie:

D_a – największe dopuszczalne stężenie średnioroczne,

D₂₄ – największe dopuszczalne stężenie średniodobowe,

D₃₀ – największe dopuszczalne stężenie chwilowe (30-minutowe).

 

Oceny jakości powietrza za 2001 r. WIOŚ w Szczecinie dokonał na podstawie pomiarów stężeń zanieczyszczeń powietrza w następujących punktach:

 

Tabela nr 12:    Wykaz punktów pomiarowych stężeń zanieczyszczeń powietrza w Koszalinie.

Miasto/Powiat	Lokalizacja punktu pomiarowego	Mierzone zanieczyszczenia	Wykonawca pomiarów
Koszalin	Ul. Morska 43	SO2, NO2, pył zawieszony ogółem	Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
Powiat koszaliński	brak pomiarów

Źródła: Raport WIOŚ w 2001 r.

 

Emisja energetycznych zanieczyszczeń do powietrza w Koszalinie i powiecie koszalińskim w roku 2001 przedstawia tabela poniżej.

 

Tabela nr 13:    Emisja energetycznych zanieczyszczeń do powietrza w 2001 roku.

Miasto /Powiat	Emisja zanieczyszczeń (Mg/rok)
	SO2	NO2	CO2	Pyły ogółem
Koszalin	564	154	181 873	272
Powiat koszaliński	256	40	9671	84
Razem	790	194	191 544	356

Źródło: Raport WIOŚ w 2001 r.

 

Ocenę jakości powietrza dla Koszalina za 2001 r. Wykonano w oparciu o prowadzone przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną, manualne pomiary stężeń 24-godzinnych dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego ogółem w punkcie zlokalizowanym w Koszalinie przy ul. Morskiej. Wyniki pomiarów: stężenia średnioroczne za lata 1997-2001 r. i rozkłady 24 godzin stężeń w 2001 r. przedstawiono na rysunkach poniżej.

 

Rysunek nr 4:               Wartości stężeń średniorocznych SO₂, NO₂ i pyłu zawieszonego obliczone na podstawie pomiarów w Koszalinie, ul. Morska, w latach 1997-2001.

<v:shapetype id=_x0000_t75 coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" filled="f" stroked="f"> <v:stroke joinstyle="miter"></v:stroke><v:formulas><v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"></v:f><v:f eqn="sum @0 1 0"></v:f><v:f eqn="sum 0 0 @1"></v:f><v:f eqn="prod @2 1 2"></v:f><v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"></v:f><v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"></v:f><v:f eqn="sum @0 0 1"></v:f><v:f eqn="prod @6 1 2"></v:f><v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"></v:f><v:f eqn="sum @8 21600 0"></v:f><v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"></v:f><v:f eqn="sum @10 21600 0"></v:f></v:formulas><v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"></v:path></v:shapetype><v:shape id=_x0000_i1025 style="WIDTH: 280.5pt; HEIGHT: 147.75pt" type="#_x0000_t75"><v:imagedata src="file:///C:%5C%5C%5C%5CDOCUME%7E1%5C%5C%5C%5Ckozi%5C%5C%5C%5CUSTAWI%7E1%5C%5C%5C%5CTemp%5C%5C%5C%5Cmsohtml1%5C%5C%5C%5C01%5C%5C%5C%5Cclip_image001.png" o:title="roz3rys3014"></v:imagedata></v:shape>

 

Źródło: WIOŚ

 

 

Rysunek nr 5:   Rozkład 24 godzinnych stężeń SO₂ w punkcie pomiarowym w Koszalinie,
ul. Morska w 2001 r.

<v:shapetype id=_x0000_t75 coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t" path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" filled="f" stroked="f"><v:stroke joinstyle="miter"></v:stroke><v:formulas><v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"></v:f><v:f eqn="sum @0 1 0"></v:f><v:f eqn="sum 0 0 @1"></v:f><v:f eqn="prod @2 1 2"></v:f><v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"></v:f><v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"></v:f><v:f eqn="sum @0 0 1"></v:f><v:f eqn="prod @6 1 2"></v:f><v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"></v:f><v:f eqn="sum @8 21600 0"></v:f><v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"></v:f><v:f eqn="sum @10 21600 0"></v:f></v:formulas><v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"></v:path></v:shapetype><v:shape id=_x0000_i1025 style="WIDTH: 282pt; HEIGHT: 141.75pt" type="#_x0000_t75"><v:imagedata src="file:///C:%5C%5C%5C%5CDOCUME%7E1%5C%5C%5C%5Ckozi%5C%5C%5C%5CUSTAWI%7E1%5C%5C%5C%5CTemp%5C%5C%5C%5Cmsohtml1%5C%5C%5C%5C01%5C%5C%5C%5Cclip_image001.png" o:title="roz3rys3015"></v:imagedata></v:shape>

Źródło: WIOŚ

 

Rysunek nr 6:   Rozkład 24 godzinnych stężeń NO₂ w punkcie pomiarowym w Koszalinie,
ul. Morska w 2001 r.

<v:shape id=_x0000_i1026 style="WIDTH: 282pt; HEIGHT: 2in" type="#_x0000_t75"><v:imagedata src="file:///C:%5C%5C%5C%5CDOCUME%7E1%5C%5C%5C%5Ckozi%5C%5C%5C%5CUSTAWI%7E1%5C%5C%5C%5CTemp%5C%5C%5C%5Cmsohtml1%5C%5C%5C%5C01%5C%5C%5C%5Cclip_image003.png" o:title="roz3rys3016"></v:imagedata></v:shape>

Źródło: WIOŚ

 

Rysunek nr 7:   Rozkład 24-godzinnych stężeń pyłu zawieszonego ogółem w punkcie pomiarowym w Koszalinie, ul. Morska w 2001 r.

<v:shape id=_x0000_i1027 style="WIDTH: 284.25pt; HEIGHT: 147pt" type="#_x0000_t75"><v:imagedata src="file:///C:%5C%5C%5C%5CDOCUME%7E1%5C%5C%5C%5Ckozi%5C%5C%5C%5CUSTAWI%7E1%5C%5C%5C%5CTemp%5C%5C%5C%5Cmsohtml1%5C%5C%5C%5C01%5C%5C%5C%5Cclip_image005.png" o:title="roz3rys3018"></v:imagedata></v:shape>

Źródło: WIOŚ

 

Jak wynika z analizy danych mierzone zanieczyszczenia nie przekraczają dopuszczalnych wartości średniorocznych (D_a), w całym okresie wielolecia (1997-2001 r.). Zaobserwowano spadkową tendencję stężeń mierzonych zanieczyszczeń w powietrzu. W przypadku SO₂ stężenie średnioroczne w 2001 r. zmniejszyło się aż o 72 %w stosunku do roku 1997. Natomiast stężenie pyłu zawieszonego zmniejszyło się w tym samym okresie 18,8 %. W przypadku stężeń NO₂
w powietrzu nieznacznie się zmniejszyły, ale nadal utrzymuje się na dość wysokim poziomie
i w roku 2001 wynosiło 33,2 % D_a, a co prawdopodobne ma związek ze zwiększeniem się zanieczyszczeń komunikacyjnych. Jak wynika z oceny poziomów substancji w powietrzu oraz wyników klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego za 2002 r. Miasto Koszalin
i powiat koszaliński zostały zakwalifikowane do następujących stref (tabela poniżej):

 

Tabela nr 14:    Wstępna klasyfikacja stref dla poszczególnych zanieczyszczeń.

Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego za 2002 rok, WIOŚ Szczecin, marzec 2003 r.

 

W dokonanej klasyfikacji stref pod katem ocen bieżących jakości powietrza brano pod uwagę kryteria:

• ochronę zdrowia,
• ochronę roślinności i ekosystemów,
• zanieczyszczenia, w tym:

                        dwutlenek siarki (SO₂)

                        dwutlenek azotu (NO₂)

                        pył zawieszony (PM10)

                        ołów (Pb)

                        tlenek węgla (CO)

                        benzen

 

Wymagane metody ocen w zależności od poziomu stężeń zanieczyszczenia powietrza przedstawiono w tabeli poniżej.

 

Tabela nr 15:    Wymagane metody ocen w zależności od poziomu stężeń zanieczyszczenia aglomeracji lub innej strefie.

Najwyższe stężenia zanieczyszczenia w aglomeracji /strefie	Obszar	Zanieczyszczenie	Klasa aglomeracji /strefy	Wymagania dotyczące metod ocen bieżących
Powyżej górnego progu oszacowania	Aglomeracje i inne strefy	SO2, NO2, PM10, Pb, CO, benzen, O3	I	Pomiary wysokiej jakości. Wyniki pomiarów mogą być uzupełniane informacjami z innych źródeł, takich jak: pomiary wskaźnikowe, modelowanie matematyczne, obiektywne metody szacowania
Pomiędzy górnym i dolnym progiem oszacowania	Aglomeracje i inne strefy	SO2, NO2, PM10, Pb, CO, benzen	II	Pomiary – program mniej intensywny. Wyniki pomiarów uzupełniane informacjami z innych źródeł, takich jak: pomiary wskaźnikowe, modelowanie matematyczne, obiektywne metody szacowania

Poniżej dolnego progu oszacowania	Aglomeracje	SO2, NO2, O3	III a	Przynajmniej jedno stanowisko pomiarowe w aglomeracji w połączeniu z pomiarami wskaźnikowymi, modelowaniem matematycznym, obiektywnymi metodami szacowania
	Aglomeracje	PM10, Pb, CO, benzen	III b	Wystarczające mogą być: modelowanie matematyczne, obiektywne metody szacowania, pomiary wskaźnikowe
	Inne strefy	SO2, NO2, PM10, Pb, CO, benzen
	Inne strefy	O3	III c	Pomiary – w ograniczonym zakresie, w połączeniu z innymi metodami oceny

Źródło: WIOŚ

Rodzaje i wielkość emisji w Koszalinie i w powiecie koszalińskim przedstawiono w tabeli poniżej.

 

Tabela nr 16:    Rodzaje i wielkość emisji w Koszalinie i w powiecie koszalińskim w roku 2002, w Mg.

Nazwa strefy	Emisja SO2				Emisja NO2				Emisja CO				Emisja pyłu
	punkto-wa	powierzch-niowa	linio-wa	suma	punkto-wa	powierzch-niowa	liniowa	suma	punkto-wa	powierzch-niowa	liniowa	suma	punktowa	powierzch-niowa	liniowa	suma
Koszalin (gr)	37	358	12	407	91	164	46	301	81	394	1587	2062	100	1338	9	1447
powiat koszaliński	334	697	43	1074	80	290	856	1226	191	697	104	992	190	2364	39	2593
Emisja sumaryczna	371	1055	55	1481	171	454	902	1527	272	1091	1691	3054	290	3702	48	4040

Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu

 

3.1.     Jakość powietrza na obszarze powiatu koszalińskiego i Koszalina (powiat grodzki) według oceny za rok 2002

1)             W marcu 2003 r., Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Szczecinie, wykonał obowiązkową, coroczną ocenę jakości powietrza za 2002 r., na obszarach powiatów województwa zachodniopomorskiego (w tym miasta Koszalina i powiatu koszalińskiego). Ocenę przeprowadzono dla następujących substancji:

-                         dwutlenku siarki (SO₂),

-                         dwutlenku azotu (NO₂) i tlenków azotu (NO_x),

-                         pyłu zawieszonego o średnicy ziaren poniżej 10 mikronów (pył PM10),

-                         benzenu (C₆H₆),

-                         ołowiu (Pb),

-                         tlenku węgla (CO),

-                         ozonu (O₃).

 

            Ocena, przeprowadzona pod kątem wartości kryterialnych określonych dla celu ochrony zdrowia oraz ochrony roślin/ekosystemów, została wykonana zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi:

-            ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska wraz z późniejszymi zmianami (ustawa z dnia 3 października 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw);

-            rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. "w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu";

-            rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. "w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji
w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji".

 

            Dla powiatu grodzkiego - miasta Koszalin, nie obowiązuje ocena dla celu ochrona roślin/ekosystemów.

 

2)             W roku 2002 monitoring jakości powietrza w Koszalinie i w powiecie koszalińskim, realizowany był poprzez:

a)    pomiary manualne - 2 stacje pomiarowe Inspekcji Sanitarnej w Koszalinie (ul. Morska,
ul. Monte Cassino). Mierzone na stacjach zanieczyszczenia, to: dwutlenek siarki (SO₂), dwutlenek azotu (NO₂) i pył zawieszony ogółem;

b)   pomiary wskaźnikowe - metoda pasywna SO₂ i NO₂, wykonywane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, w 6 punktach Koszalina (ulice: Gdańska, Akademicka, Rynek przy Ratuszu, Rzemieślnicza, Poprzeczna i Droga do ZK-3) oraz w 9 punktach powiatu koszalińskiego (miejscowości: Tymień, Biesiekierz, Bobolice, Manowo, Mielno, Polanów, Sianów, Strzekęcino gm. Świeszyno, Rosnowo).

c)    oprócz pomiarów, do oceny jakości powietrza wykorzystano inne, dopuszczone prawem techniki, jak: obiektywne szacowanie stężeń na podstawie wielkości emisji oraz obliczenia matematyczne rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu (modelowanie).

 

3)             Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego, będąca wynikiem bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2002 wykazała, iż zarówno na obszarze Koszalina (powiat grodzki), jak też na obszarze powiatu koszalińskiego, nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych wartości dla wszystkich objętych oceną zanieczyszczeń. Wszystkim zanieczyszczeniom przypisana została "klasa A", co oznacza, iż w roku 2003 nie obowiązuje na tym obszarze tworzenie programów poprawy jakości powietrza. Należy jednak zwrócić uwagę na wysokie, zbliżone do wartości dopuszczalnej, krótkookresowe stężenia pyłu zawieszonego PM10 rejestrowane na obszarze miejskim Koszalina. Wysokie stężenia tego niebezpiecznego dla zdrowia ludzi zanieczyszczenia, mają niewątpliwie związek z oddziaływaniem transportu samochodowego na jakość powietrza w środowisku miejskim. Oddziaływanie emisji zanieczyszczeń ze źródeł liniowych odzwierciedlają również podwyższone wartości stężeń N02 w punktach pomiarowych zlokalizowanych w Koszalinie.

Poza Koszalinem, na obszarze powiatu koszalińskiego stężenia mierzonych zanieczyszczeń są natomiast znacznie niższe.

(Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego za 2002 r. dostępna jest na stronie internetowej WIOŚ:
www. wios. szczecin. pl). Następna taka ocena, za rok 2003, zostanie przeprowadzona do
31 marca 2004 r.

 

4)             Wyniki pomiarów

a)      Pomiary manualne Inspekcji Sanitarnej - stacje pomiarowe zlokalizowane w Koszalinie:

·      dwutlenek siarki (SO₂):

- maksymalne stężenie 24 godz. - 8 µg/m³ (wartość dopuszczalna: 150 µg/m³);

·      dwutlenek azotu (NO₂):

- stężenie średnioroczne - 14,2 µg/m³ (wartość dopuszczalna: 40 µg/m³);

·      pył zawieszony PM10:

- maksymalne stężenie 24 godz. - 49,5 µg/m³ (wartość dopuszczalna: 50 µg/m³);

- stężenie średnioroczne - 11,7 µg/m³ (wartość dopuszczalna: 40 µg/m³).

b)      Wyniki pomiarów wskaźnikowych SO₂ i NO₂ - metoda pasywna zanieczyszczeń powietrza, wykonywanych na obszarze Koszalina w 2002 r.

 

Tabela nr 17:    Wyniki pomiarów wskaźnikowych SO₂ i NO₂ na obszarze Koszalina w 2002 r.

Lp.	Lokalizacja stanowiska pomiarowego	Stężenie średnioroczne (µg/m3)
		SO2	NO2
1.	Koszalin, ul. Gdańska	7,9	18,3
2.	Koszalin, ul. Akademicka	4,1	10,0
3.	Koszalin, Rynek przy Ratuszu	6,7	19,7
4.	Koszalin, ul. Rzemieślnicza	8,6	23,6
5.	Koszalin, Droga do ZK-3	6,3	12,8
6.	Koszalin, ul. Poprzeczna	6,4	13,2
Wartość dopuszczalna cel: ochrona zdrowia ludzi		-	40,0

Źródło:WIOŚ

 

a)    Wyniki pomiarów wskaźnikowych SO₂ i NO₂ - metoda pasywna zanieczyszczeń powietrza, wykonywanych na obszarze powiatu koszalińskiego w 2002 r.

 

Tabela nr 18:    Wyniki pomiarów wskaźnikowych SO₂ i NO₂ na obszarze powiatu koszalińskiego
w 2002 r.

Lp.	Lokalizacja stanowiska pomiarowego	Stężenie średnioroczne (µg/m3)
		SO2	NO2
1.	Tymień	5,7	7,0
2.	Biesiekierz	4,5	8,7
3.	Bobolice	6,7	10,9
4.	Manowo	4,9	7,3
5.	Mielno	8,1	8,7
6.	Polanów	4,4	7,6
7.	Sianów	5,5	7,2
8.	Strzekęcino gm. Świeszyno	5,3	7,5
9.	Rosnowo	4,5	4,6
Wartość dopuszczalna cel: ochrona zdrowia ludzi		-	40,0
Wartość dopuszczalna cel: ochrona roślin/ekosystemów		40	-

Źródło:WIOŚ

 

1.     Stan i tendencje zmian czystości wód powierzchniowych

 

Na terenie subregionu koszalińskiego znajdują się znaczne zasoby wód powierzchniowych, głównie to wody jezior: Jamno, Lubiatowo, Rosnowskie, Kwiecko i Hajka, zlewni rzek: Radwi, Grabowej oraz zlewni jeziora Jamno. Główny wpływ na stan zasobów i jakości wód ma ich pobór i wykorzystanie oraz odprowadzanie ścieków. Do najważniejszych czynników mających wpływ na jakość wód powierzchniowych należy uwarunkowanie naturalne, takie jak warunki klimatyczne i hydrologiczne, czy zdolności ich samooczyszczania oraz presje antropogeniczne.

Główne zagrożenie dla wód to zanieczyszczenia pochodzące ze źródeł przemysłowych i komunalnych oraz spływy wód powierzchniowych zawierających związki biogenne, środki ochrony roślin, a także wypłukiwane frakcje gleb. Nieoczyszczane wody opadowe stanowią także istotne źródło zanieczyszczeń wód.

Ponad 60% ogólnej ilości wytworzonych w województwie zachodniopomorskim ścieków stanowią powstające w dużych aglomeracjach miejskich, wsiach i osiedlach mieszkaniowych ścieki komunalne. Drugie miejsce pod względem ilości odprowadzanych ścieków komunalnych zajmuje Koszalin (po Szczecinie). Zanieczyszczenia obszarowe w sposób znaczący wpływają na jakość wód powierzchniowych. Źródłem tych zanieczyszczeń jest rolnictwo, w tym chów zwierząt gospodarskich.

Poniżej w tabeli przedstawiono wykaz głównych punktów zrzutów ścieków powyżej 100m³/dobę.

 

 

Tabela nr 19:    Wykaz punktów zrzutów ścieków powyżej 100m³/dobę Koszalina i powiatu koszalińskiego.

Lp.	Powiat	Miejscowość	Rodzaj oczyszczalni	Przeciętna ilość odprowa- dzanych ścieków Qśrdob [m3/d]	Odbiornik ścieków	Przeciętny dobowy ładunek zanieczyszczeń
						BZT5	Nog.	Pog.
1.	Miasto Koszalin	Jamno k/Koszalina	Mech.-biol.	33 600	Dzierżęcinka	2654,0	2654,0	2019,0
2.	Powiat koszaliński	Bobolice	Mech.-biol.	650	Chociel	4,68	4,55	1,63
		Rosnowo	Mech.- biol.	330	Kan. Rosnowski	6,50	11,39	1,25
		ODPS Żydowo	Mech.- biol.	150	j. Kwiecko	0,98	0,39	0,08
		Kiszkowo	Mech.- biol.	570	Czerwona	52,26	42,34	5,77
		Unieść	Mech.- biol.	3 518	j. Jamno	40,15	55,23	1,40
		Polanów	Mech.- biol.	450	Grabowa	5,17	0,80	1,48

Źródło: WIOŚ

 

Jakość wód powierzchniowych określa się w trzech klasach czystości, tj. I, II i III odpowiednio różnych poziomach wymagań dotyczących jakości wód dla poszczególnych klas, a mianowicie:

• klasa pierwsza – to wody nadające się do:
  • zaopatrzenia ludności w wodę do picia,
  • zaopatrzenia zakładów wymagających wody o jakości wody pitnej,
  • bytowania w warunkach naturalnych ryb łososiowatych.
• klasa druga – to wody nadające się do:
  • bytowania w warunkach naturalnych ryb łososiowatych,
  • chowu i hodowli zwierząt gospodarskich,
  • celów rekreacyjnych, uprawiania sportów wodnych oraz urządzania zorganizowanych kąpielisk.
• klasa trzecia – to wody nadające się do:

o       zaopatrzenia zakładów innych niż wymagające wody o jakości wody do picia,

o       nawadniania terenów rolniczych wykorzystywanych do upraw ogrodniczych, upraw pod szkłem i pod osłonami z innych materiałów.

 

Wody, których parametry nie spełniają wymagań dla III klasy czystości określa się jako pozaklasowe, nie odpowiadające normatywom (n.o.n.).

W nowym Prawie wodnym obowiązującym od stycznia 2002 r. wprowadzono nowe określenie oceniające jakość wód: „dobry stan ekologiczny”. Dobry stan ekologiczny wód oznacza ich przydatność do:

§         zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia,

§         bytowania ryb w warunkach naturalnych i możliwość ich migracji,

§         rekreacji oraz uprawiania sportów wodnych.

 

 

4.1.     Rzeki

W ramach monitoringu regionalnego prowadzone były cykliczne badania jakości rzek. Ostatnio na terenie subregionu koszalińskiego przeprowadzano takie badania Radwi i jej dopływów w 1999 r., a pozostałych rzek w 1998 r. Badania te obejmowały między innymi wody w rzekach:

§         Radew i jej dopływy:

o       Mszanka

o       Grzybnica

o       Czarna

o       Chociel

o       Bielica

§         Unieść i jej dopływy:

o       Sianowska Struga

o       Polnica

§         Dzierżęcinka

§         Strzeżenica

§         Czerwona i jej dopływ:

o       Tymieniczka.

 

Wyniki bezpośredniej oceny jakości wód w przekrojach monitoringu regionalnego w latach 1997 – 1999 przedstawiono w tabelach poniżej.

Tabela nr 20:    Wyniki bezpośredniej oceny jakości wód Radwi i jej dopływów w przekrojach monitoringu regionalnego w 1999 roku.